Friday 22 January 2010

FAFYAR BEKURU INAI YOMGA MA IKAK KORBENI

Rofandu mnu bero swanandir ro myos Byaki bar wamurm na mnu ri suru sufanam yaye. Mnu Saba a Warwer. Ro fandu keret bekenm ro mnu suinen na iya snori keret Yomga. Insar bero keret inenya ikenm kukru kpu byeskoya skobe kyor. Inai bin oser ma romawa snon ri suru. Imbesrar anskoine kpu skobanine iso befaduru skoro skobawa ya ra isof skobai. Snar sinan skobesuya sumar fyoro kwar. Insar kpu skobanine iswar skoma imor byekandera pdef skoro kanggenm skobena. Ras ras ryande dun robeyan ro yaf byeja fa byuki fyan kpu byanskoine. Bin bero mnu erande ro yaf fa rya munde munda ro ya snori Serbiser. Swaf bero mnu be yaf ya ikwan kaku. Fama insar ine imbran ker roi ro ras ras nja dobe ikwan ba. Imbekpu nansuine ma kawasa kam bembran ro nyan Serbiser sya sifawi ikak korben efawir siro nyan ine munda munde ya ba. Ikak korben ine sneri ryo insar ya kpu bye Yomgai. Inja byark kyara nyan disaiso nari byuki srowi besyani. Rasyanido binbekpu nansuine sumbran wer do nyan Serbiser be yaf skobanya fa sube suyun robeyan mboi sufawi ikak korben anya byark fyair su ro nyan andir anine nja ba. Korben ine byesau-sau fa isrouw kukru Yomgai. Inja kyara ker nyan disaiso nari byuki syewari be rum. Fafisu ine imauws beya a yakbeusru marisn ayedi. Rarirya korben anya dek fa pyark bakn byeja ro aiknam beyors ro nyan andir efanam bam bamu seke ma sado roi imbo insape iwaf imbekpu nansui. Iwaf suro arwo ya ra isof mandira. Inja era be yaf sya kame sfasos fa sibur be swan be rum anenf sena oser-oser. Nyan Serbiser byeusr ba. Aiwan bebor bero nyan ya ban bar sya sefasis kame ma siwaf kam fa sibe sfair roi naknik befarar be ro mob yani. Ro fyor anya Yomga kpuri insape ssuyakbr ma sube sufanam mob korben anya iwaf su ro nani. Fyoro baido surama ro bambam anya nja Yomga dors bo myampum insar kpuri fa dado bepon.snar bambam ine syamswene. Fafisu ine ipyan korben ya fa byeusru baroser erobaido marisn byedi. Ikyui ro ai ipyar bakn byanya roya rarbab isyui ma dakakas ro inokn faru in Yomga byani. Inai inkbor anine myam kero kpuri nja ifawi roi besun ro inokn byaninen ya ba. Dakado ro bam ya rarbab ro sop ya nido insape imbran dusr kpuri ro barpur. Fyoro baido surama rob mob simasasi ro ya inja sumnaisu fa sube suyakmasi snar mob ine ryo nyan andiri. Mob simasasi ro ine fyanam be rum ya nja sramra ido simnaisu fa simasi ramnai insape sisar be mnu ya munda. Inbekpu nansuya suyakmasi ra sumnai bo fyor sube sumbran ya nido insar anya myam ikak eba ya dakas ro kpu inokn faru byani. Rodiya sumgak bo sufrar subur inokn ani. Rofyor sufrar subur anya surowr u ikak anya dor su ro subrusna. Sumor ja sufrar pdef ba imboi sumnai fa sufuknu ikak ebesyani. Sukmu ikak ebesyanja sukabr da sube susewar fa sufawi rosaiso ibe byefandun kaku ro su ni. Ro diya ikak korben anya dawos yob su bo dobe ne… bin muiya ne mumgak awer aya bo muyun aya fa yaso mu be rum. Mboi nari muyofk aya ro sime. Insar anya kpu surowr wos ikak anya byena muraido sumam yaye sumgasna ramnai sube snewar oser fa suyuni. Inja suyuni kukro inokn anya bo subur. Suranda ro rum ido suyofki ro inai inkboru Yomga sim byani. Rob na nido mutiara robaido faduman byeja idameser ro Yomga sim byedi. Roi ebesyan ya srar byansuya sumami kwar. Mboi sumgak sufukni ro imbekpu nansuya ndi. Insar ya ma kpu byanya Yomga sukenm so ikak korben anya kukru kankunes inja inkbor Yomga derer ifawi robeboru efarar bero kenm skobeja ni. Rob na nido ikak korben anine fyarwe bakn byeja fa bye snonggaku ma denf us inkbor anya ro yar anenf byedi. Rarirya fafisu ine imaws be korben ya fa byuk beusru farbuk sube byark kyara ker do ras nayafa nani. Ras paik ma tahun na nfararwer. Nja inai inkbor anyano fyadores erobaido imobsba ma bine srar byansuya sufawi kwar. Inja sufukni bo suyobe mansei befur fa rwa dine ni. Srar subanya dobe roma babo ero mnu inensya ma eso ryama ro aya ba. Mboi ikak korbeno ebark us aya ro sim anenf ayanya ya iso ebe mob inefa rya dine ni. Srar byansuya sukyar i ba. Inja byasu kedwa sim byanya fa insape manggunsu sumamu korben ani. Ma rofyor anya sukandor kaku. Mob ine srar subanya ma ikak korbenya sufruri fyoro kwar. Mboi mambekanaek ansuine sufawi barya sumsor naba kaku. Suyayino srar subanya bo subur i. Mambekanaek ansuya sumgak kawasa ero mnu nansinensya sakfawi mob anya fa skomai rirya sube snewar oser fa sube sumunu ikaku korben anine. Rasyanido susasyar fa suyobe suranda suraswan. Suyaron yar karui bero mnu ya bandari na. Bape susmai in mgun esero baberi. Subur kukru raryab ero susnesna ba rande ro rum ido korben anya ifukn su bo dobe ‘sasewar mu be ro rasinenya ryarso?’ Suyobe ‘nusma in mgun esero baberi snar nusambrab fa nuyaron be swan ya dori ba. Ma nusmai royo fa nubuki myunu insya ba. Korben anya dobe rarirya ido mufasos airares erobaido adwar rars no snar naiso kobuki myun in bero karu na bab nansi. Sumnaf nyan korben ya ikofn be su na nja. Suryab naba kaku ma sumbran beri be sup fa susewar adwar rars ikak ya ikofn be su na. Fyoro baido susasyar ro sup kukru adwar rars na bos ri fyak. Rarirya suyun na be rum ma surir na faro korben ani. Mesr di korben anya ma mambekanaek ansuiya skosasyar fa skobuk adwar na nsewar ine. Skoranda skomnai ro mob u skobe na insya sibor do ya nido karui bero diyan ya snori Inggo. Skopyar ro dine ma skobuk adwar na eninyan in in bero karui ne bab di nsi. Fyoro baido insya sisasyar ro karu ya bab di boi sibe simar inja sibur sambrab ba. Inja mambekanaek ansuya suryab bo suyas suryur si. Korben ya byuk purai byeja fyarepen way skobanine. Daron byeninyan insya kaker kukru adwar anna boi ifawi ro nakero efuri nya ba. Mambekanaek ansuya suyas suryur insya boi sukara fa sube sumun korben aninenja. Suyek ro waya bori fa swaf ker ine subuki byeusru swaruser ebyeba subani. Rodiya romawa eba nanya duf sumber byanya ma byukiwapuk korben anya fa bye mnuk ri war. Kur ine korben anya ima imar beri. Mnuk ri war anskoya skosnos naisine. Karui Saram, Sawaki, Kaduki, ivengger, Womensimbrir, Amawi, Mansasyo. Sumamun da sumnai subur kukru wai ya be rum imboi korbenya bakn byanya ma subur i ro mob sumun i roi. Subur da ro rum ido sufafyar roi sufur na kam be insar kpu subanya ma korben anya swari Yomga kpur sumnaf fararur ebyeba nanine mura sumsor bo subur be sup ya dori rande sube ras ri fumo. Rodiya subur kabr be swan erobaido rum insama sukram ikak ya bakn bye ero mnuk mnuk ansi. Suranda suryuru korben anya mnuk byansya ma insape sube si fa sbark pampan ro bar Wambarek be bar Wamurem ro barpon mnu Saba ma mnu Warwer. Fyoro baido korben ya mnuk byansya sufardwer be karui fa si isof babo ine bebe myos bo ekain pampam ansirai. Mamun anya imnai ido Yomga paik byena namnis fa ikapar. Inja ikapar ikak mgun ri samfur. Yomga byekabom. Inja tahun di beso nawas ido snon bero keret Fainan ryama dor fa dakbuki. Bo keret bin ya byansya simarisen inja subuk su. Farbakbuk bepyum anine imbran kawan ba. Snar ro fafisu snon ya byeoser kukru bin ya nido sararyur bero bin ya syun ro bakn byedya muraido imar. Marmar ine byewar bar bin ya ma bar snon ya smun yaye si. Rofyor skara sewar ro ebyewar u marmar ya nido insar kpun anya iso ebe aryawin kukro undamnofa insape ikak mgun ya syae i. Ikak mgun ri samfur u Yomga ikapar anskoya iya iri. Mob ine iso insape imkok farbuk kankuns korbenya kukru inkbor Yomga subanya fa sfaryas i ro mnu ya ma isyer fafyar ro snonggaku sya kame. Keret Yomga simai inja sesnewar eser bo spai wai sena bo skabor sorn ya be bar wambarek ra skain ro Sorong raja Ampat. Fanam war mgun yanja snir war ine be Yomga. Isof ro dine fafyar inkbor Yomga ma ikak korben ro mnu Saba Warwer.

FAFYAR INSOS-KABOR RO SUP BYAKI BYE KNAM RO MNU SOPEN

Befas fawar ine isoine Mansar Mofu bekain ro Ampombukor, Kandibundi. Fawar ine Mansar Wanma dawos bo ngoberekam i ro mnu Sopen. Fawar ya ryok ra dine:

Mnu Sopen ine isya ro sup Byaki bar Wambarek. Mnu beser fafyare. Yamarisenu yafafyar fawarine. Fawar Insos-kabor su bero Sopen faro fnoyeja bera bero sup bondi.
Rarirya ayanido mansar bebarepen ro mnu Sopni. Snori so ine: Marinus Wanma bekainepen adirwai ro mnu Sopen . Fafyar anine fno bebefandun syewar fafyar sorbe Insos-Kabor ro Sopen. Rarirya insos-kbor bero Sopn ansuine rofyor sube suna sunine sinansya sna insos aninekwar erobaido inwosiri kwar – sarmi kwar faro kbor bero Sopn ani imboisibe sau wor fa sikbewusru inwosiri fa ismai nasan insos. Rarirya wor erobaido fasasos sanine sisya sfasos kwar boi kbor da byepaksa manggenmke ? rorya dakso wadwa besasewar be wor aninen naba boi byarkrya robnanido rya syewarker insosi erobaido inwosiri. fa ronyariryanja byerasara mob oba boi dobe nyakwar ja ryaido denfusi ro rob-rob naker. Inja na mulai ro idoro rum byeja fa rya ibe dek ro inwosir rum byedinenya dek ro kakar roba boi byepake kakar amen-fa dunda byanda rumya bandiri fa dekro rumya bandiri raryas darbai ra jendela erobaido osna bab nayaswa randum idora byark us inwosiri ro sisnya dori.

Rob randak ya rawo isofro rob nakame. Dobe oso ronyarisyaba bo roi nyariryanja ryaido denfusike da wo isofro rob oser rya dekraryas syundandum suyenf rawo syenf syadi jam na kwar erobaido mesri. Suyenf syadira isnai bos kwar ja inwosir byanifa dobe auneno wabur ro pyampan ya babo mesr kwar bo naknik wa burfa smam srow au ro diya fandi. Kbor anineno ikbok fama isnai kwarja dek sau sau raryas ibe ido ra rum ya bandiri wer fa ibur. Inja dek murya dek raryayu darbai kwar, boi inwosiri ma byark myampumi muryas rya myampumi raryas darbai mundi darei pyum inoi derei ya barya derei ro sifr bye dinenja kyapas. Sourya ryo sifr byejaboi inonanya krafya kyapas fa ryarbab kyur ro inwosir barpon byedine – sobe mamya byedi fa ima imar beri – ro sisnya dori fa byarek. Imboi kbor anine isnai kwarja makakak yanja dakmampum werba boi idofa ima ibur pdef ra dek raryas….. byark byesusa ro rum byani. Boi ifawi bin aniwa imar kwar. Byark byesusa ro rum byeja ra fyoroba insar berakakir inwosiri ro sisn kyain ro roine. Sisisn i fa sibe seern ifa bye insos ya iryanja isasyar be mob oba imbo kyain do sisn irumwarao na seerni ra simnai insape syaebe bandifa soribe insos, imbran farma.

Inja insar anine ibe rya fyani myam kakiri kurbe ryanda ipyar ro rumbyanya babdibo muame erobaido kpu mgun byeja isoinja kpu mgun byanya myam ma rikna ndarbab napyar do masn ya borinja isiber ma ifukn kpuribo dobe, apuso inwosir dan ropumke ? ma insar anya ikyar kpu mgun byanyaba. Inja iswaryas dek raryas myam ma ryariri. Inja ikofn be kpuri bo dobe, inwosir byesuru. Mura insar anine ifras kpu mgun byanine bo dobe ‘na wamar, nawamarbo ryariryasa rassuine wan roino orobaido wabye. Dobe rarirya nido wek mumyas manggundau wakmame. Inja insar anine dekraryas syeben bo manggundi dakmame, ma inwosir ryariri. Ipyar farma ro yaru byark ro nanine, rikya bori inja byeaturiba, imboi pyas monda inoi nanya fa duni bo idofa dun kpu mgun byanya rande byeifa dek ro rum skobena boi ima iswara ipdefra rum snon kbor annane.

Iswara byoresra rum snon kbor annanera ibe ifukn sowr bero inoi aninenya nari rumsai isrou sour ine roi. Inja rya ipyar ro sram/rum randakya babdi. Imboi dormuryas be snonbor bero sram inensi. Sram ine snoriso srambai. Inja insar anine ipyar ro rumbab anine boi dor muryase. Dor kukru kankanes. Inja kyan bo dobe srambai sramiyasya mgone, manseiso beramaro mob ine, sour ro isyasya mubeifes. Inja snon kbor bero srambaisya sisarkamrandi skain boi sisyob inoi sanna fa samk kraf na boi sesour anna rarbab insar anine byuki syour kara inoi anine fama isrou osofa imnis i ba inja kyabrna imboi ipdef be sram bebesurui.

Byoresra ipyar ro sram bebesuru anine babdi bo dorwer kinggini sramiyasya mgone manseiso bearamaro mobine – sour ro isyasya mubeifes. Rodiya snonkbor bero Kinggini nansya spas inoi sanna ma suf krafna boi se sour nararbab insar anine byuk kara inoi dun aninema eso isrou i baime. Inja iswara byors wer be sram ebekyor ya wer. Sram ine snoriso Kopokbai. Inja kyans bo dorwer kukru kangkans aninewer. Rarirya kako ro sram ebefyak: Darai ma ebe rim Kopbeyari ra isof ro sram Dawai. Kangkans oser anya irya pdef. Inja ryama ro sram inenido insape isrou sour anine inja ipdef be sram edaur na werba. Snar snon kbor bena inoi anineya ifawi sasar ifur diryanja dun sour byanine randi byeifaro insar anine. Insape dobe sasar yafur diryanja mgorande mgokar kamam aibefrom nubanna osofa mgofur inido inwosir nyaramundi yanaramundi fa bye oser snar ayai ebeifa byesyanja insamaido numarkame. Rarirya insar anine ismai sour syewar anya kwar inja isyun inoi anya roibo duni be kawasa inwosir byansi. Ikofn yob si bodobe enainanya iebeifa byesyani inja mob ikofn fa dobe mgofararur da ya isi ni. Inja kawasa ero mnu yanansya sifararur raris romawa nanya mob ikofndai. Skarara mob oba snar sifawi sasar ifur diri inja sifararur raris mob dau sifa dobe sifararur dai.

Insape manggundi dekraryas iswar … bo kyanes roi sram bye ifrur fa ebe syosri war ani. Dek raryas ro sos ebe war ro sram byanine imbo insape kyans bo iswar sram byanine, iswar manggundi ma iswar kenm bepyum bye bero ras naiyafana.
Kyans bo byuki dado be syos be ro sop naiwarbab.
Kyans bo dobe srami, sramyejano, sramo yananefra, mesrmuryasi madui bin byakna naso mumbrai bekarandenbe karuru wai amberyeja.

Idower fes kyan ro syos ebesurui raris dine: Manyaineno, soduru bukoro dorei manyaine yawaira nyampun amomo ayenabayo, yawaira nyampun bin aibui obese.

Idofes ro syos ebekyor yanido kyans kabr kangkans bero syos ebesuru aniyasya wer. Kyans wer ro syos eberimya bo dobe: Manyanine, soduru bukoro dorei rasi syansoni bekapur be women samfur yaine.

Ryamfes ro syos ebe wonemi. Ineido kawasanansya siwor eyiser ya fa sik kofn ni bo sobe: Woo, bebodo-bodo manggundau – wabe rwamanja paso inoi ware yara byarek ko byabarek, kabore be bodo-bodo manggundao inwosiri ro nwariryanja paso inoi ware yara bareko byabarek.

Kbor kangkans byeisine wer: Mandisauwo, nikeri man besondisau – yasuba yawi- yasuba randero napiri mambekaya yamo rwande bo ryambra. Manyaine e dorei mangguno manyaine mano dorei rasi syansoni bekapapur bewomen samfur yaine, yawaira nyampun amomo ayenabayo yawaira nyampun bin aibui obese. Mandisawo nikeri manbeson disau yasuba yawi yasuba randero – napiri manbekaya yamo rwandebo ryambra.

Kankans ine napirmandi ryour i kwar. Ibape women mgun esoirande ekainus ibo pyaperm ine iso berouri. Ryour smai kyans bo dor napirmandi inja ikofen bo dobe, kamamo kwoi mgan ya resari ba yarour ma mansapap. Inja ryir mgan yara byarek imboi kyainfa ryourusr ma napirmandi kyans ra iwarai kwarja ryari konkro kneramsi. Dordadirya kwar mura doprbur womngun byanine. Byar mgan anyabo iswanda ifrar ro nyan anya randa ifrar wer do aborya randa ryosbas kedwai imbo dopr mbrum ma ansirawa sifawikwarja sborepen robebor sibe sikparari nanja dopr do donna mura skain ro bori bo spararibo insape sunira byark bese.

Fafisu ine imnis kawar fa sibe se kabor iro aibe subani. Inja srar byansuya sukans bo yorfa insama mnuya imarisn ido srar subeja bye oserja seifa ikenem imboi sumino iemar fadweri. Inja srar kasunya ryandum dor kukr kankanes bo dis randum pyan sonm ro aibe ja bo ibe isan manggundi ro aibeya dori. Imboi kyans bo dobe: idawero – mambepon srar idawer insoso binggunja isineno inar yafadwer. Kawasa sya srafa sikanoui imbo roi wafur dirya imba srarmdi ro ifur diryanja iekamar sasarbye ja fa emari.

Srar bye sumin ebananya ryandum dakor wer. Dakor kukru kankans wer dari kasunya mob kyansrai. Kawasasya sikanou kasari bo suni binkwane bo sobe ‘imba iefur sasari bukan ku’. Manggundi ryir bakn byeja ro aibe nanya bo sparari. Subark ro abyab ya dori. Siwar adirya fa ikakiser mun binya byedi imbo snonya mun byeja syo besop subarkbo sibursu.

Subark bo sibur su ra mesrido srar byansuya sura sukainus ramaido subur da bo mesri do suiswama sumbrane. Rofyor sekbori mundumya srar byansuine subaryami kukru ropumbon di rim inanbon di rim fa nbark ro aibeya dori insamaido randak inema suramanido dan bo byuki fyawarus su mundi suno sufawar yobi mundum. rasri suru kyor nama sura ido fyafyarus su. Suyado ro rumfa sumbran mundiido nari surour songker ya iwufi fa nido ryok. Imboi sradi suraido nari sufuken bo suyobe: ‘kboro wasofrio ?’ Indo dobe ‘Yasofri wepireu’. Mesrdi sura sufuknwer ido dobe ‘Yasori wepure’ Rarirya kwar dawo smoi binine byena nasofro sasukor byejanido imarkwar inja susnini werba. Imboi nari ibe sura mura ido sumbran sukansbo suramura. Kankans sura kakiri bo sukans nanido suyobe: Inyaine – insoso binpurai kwano bin yaine, yapamai pamai insoso ayenabayo yapamai pamai binoro bese.

Maksud ro kankans ine nya suyobe ; rofyor srar subeja ikenem idu sunan cukup – sube pake cukup. Inema imarkwarja nari nufur da kabomsi.

Imnairo dine

Wos Refo: Roma 14,15

360 ROMA 14,15

beyuffarmyan Yesus rarirya, sifrur sneprei Allah, ma sisma syowi ro snonkaku besesya.
'y Rarirya komarisen kokenem ro babeoser ma kofarkoryaye ko. z° Ma snar robean, nafnai fa naek kwakok awer, rosai Allah ifrur kwar na. Robean nakam nasren fa nebeyan; bape rosai wan fa befnai snonkaku bese fa sisapi ro sasar, rarirya naek swasar. 2' Ibye syadi wan awer manfnai roba winem awer anggur roba wafrur rosai wer, rofyor nafrur fa naek oso bena kakyar oser byesasar. zz Mboi rosai naek wakyarya, wafruri ro Allah barpon byedi monda faro mankundaw bardi. Snonkaku bebabir knam osoba fa byesasar faro roi skara bekaku, snon ani isma aski. z' Bape snonkaku bekara ma bebe birbar beyan roi oso, bape barpurya dan robeyan ani, Allah byuk sasar faroi; snar snon ani ifrur mnis kakyar byedi faro Allahba. Ma rosairya wer ifrur kuker kakyarba, irya syasar.
Snonkaku besambrab ma besambrab ba I5:1-13

Besma kakyar besambrab koya faro Allah, nari kokbabser 15 sano-sano ro snonkaku kakyar besambrab basya. Ma ko­frur marisen mankunko bardi awer. ' Inja kono oser-oser ifrur marisen naek srar kobesi faro babye sena, insa kakyar sena faro Allah nsambrab syadi wer. ' Snar Kristus kako kyara raryab faro mankundi bardiba. Ro Refoya sfas radine, "Anonef bebor ssbuk faro mko nkur aya kwar." 4 Fas-fas ro Refoya kam insa nfarkor ko. Snar farkarkor kosma ro Refoya nafrur fa kodworen ma kosambrab isof kokyar faro Allah. s Ibyekada Allah, byuk babekabab ma sneprei faro snonkaku befnobek naek srar mko, insa mkokenem kuker babesne oser, ma mkoso nyan ro Yesus Kristus. 6 Kuker sne oser, mko kam mkosandik Allah Kma ro Manseren kobedi Yesus Kristus.
' Inja ibye naek srar mkobesyowiyae mko kuker marisen, imnis raris Kristus kako dakna mko fa mkosandik Allah. s Inja mkoswarepen, mboi Kristus duffarmyan kawasa Yahudi kwar fa fyasna mboi nari Allah ifrurmnis asas-asas byena faro up kobesi. y Yesus ifrur faro er-er bese kako fa sisandik Allah, snar saswar byedi farosi. Snar sfas ro Refo radine,
"Snar rarirya nari yasandik au rofandu er-ersya, ma nari yadisen sandik snonsnon bedi."
1° Snar sfas radine wer,
"Mkoryab fnobek Allah kawasa kyinfirsya, ne, er-er kam!"
" Ma ine wer kako,
"Mkosandik Allah, ne, er-er kam,
ibyekada snonkaku kam mkosandiki!" 'z Ma Yesaya ikofen kako radine,
"Ro Isai kpu byesi nari snon oso isasyar ma nari byuk sasoser faro er-er kam; ma er-er kam nari sikyar faroi."
'3 Allah knam ro naek srar kakyar mkobena. Rarirya ifrur fa naek srar mkosma marisen beba ma aski, snar mkokyar faroi, insa kuker Allah Rur papoik b_yedi, naek srar mkokyar syadi wer faro Allah.

Paulus fyasna badir roi bebe knam ro fasfas byena 15:14-21
'° Naek srar ayesi! Yafawi mboi roi bebye nabor kaku naisya ro mko. Naek srar mko kako mkofawi nakam, ma mkobukna nfarkoryae mko. 's Bape yamarisen yabuk swarepen ro roi ono faro mko kaker ro syap ine; snar Allah byuk kwar maro aya fara­rur ine. '6 Allah byuk kwar fa yabe manfamyan ro Yesus Kristus, ma iwan aya faro er-er bese bebe Yahudibasya, ma yafararur imnis imam, bebaryas Ankankinem Bebye ro Allah, insa kawasa bebe Yahudibasya simnis farsarser oso faro Allah ma Allah nyasi. Ibyekada Allah Rur byedi ifrur fa sbefarsarser oso faro Allah. '' Inja, snar yabe oser kwar kuker Yesus Kristus, inja yamsik kuker fararur ayedi faro Allah. 's Yamsik bo yawos rarirya ro rosai Yesus ifrur kuker aya kwar fa yafararur faro kawasa be­be Yahudibasya, insa sbeyuser Allah. Yafrur rarirya kuker wos ma fararur, 19 ma kuker abyair-abyair kanandor; nakam ndarirya snar papoik ro Allah Rur byedi. Ankankinem Bebye ro Kristus yabaryas nakam faro snonkaku, randak ro Yerusalem isof ro Ilirikum. '° Marisen ayedi isoine yabaryas Ankankinem Bebye ro Allah ro mob kawasa sakmnaf Kristus baim. Snar yamewer yabawes fararur ro snon bese araref senandi. 2' Snar sfas ro Refo radine,
"Snonkaku beyaksma bararyas ro i baim, nari smam; ma snonkaku beyakmnaf baim, nari sifawi."

Wos Refo: Roma 13,14

358 ROMA 13,14

ani. ' Inja bak faro besasoserya, rosai nari bak faroi. Bak som, rofyor sor som ro naek srar mko, ma mkomkak faro mansei fandun fa mkobak farosya; ma mkobesyowi faro mansei besma syowisya.

Fararur koswar yae ko 13:8-14
s Mkobenyaki awer roi oso faro manseirya kako, bape ibyekada mkoswaryae mko. Snar snonkaku beswar min snonkaku be­se, ikada ifrur mnis Allah sasoser byena, Moses byuk kwar na. 9 Snar sasoser agama Yahudi, isoine: Wafrur farbuk awer; ma­mun awer; kwaraw awer; warmomen oso bese nana byena awer; nakam nafnobek sasoser bese, nanekam ne sasoser oser mon­da, isoine, "Waswar min snonkaku bese, imnis waswar mankun­daw." '° Snonkaku beswar faro snonkaku besesya, nari sifrur barbor faro snonkaku ansiba. Inja snonkaku beswar min sesya sikda sifrur mnis sasoser agamaya kwar.
" Roibese ro nanekam mkofawi mboi rofafisu ine, fafisu faro naek srar mko fa mkokbok ro anenef. Snar fafisu faro ko­sma askiya fyanam syadibe ko kwar rofafisu randak kokyarya. 'z Robya fyanam isyonde kwar; ma kniko monda meser. Inja, ibye komnai ro fararur bepampan. Mboi kofasos mankunko kuker romamun isnaya. '3Ibye kofrur roi bebor bebeawnos, imnis raris roi kofrur ro isnaya; ma kofrur munara beba sya­di awer, isof komser. Robaido kofrur farbuk awer, roba rari bebeawnosba awer. Komamun awer, roba kardu masasor awer. '4Ibye Manseren Yesus Kristus i befasna rosai naek srar mkobe mkofrur na. Ma mkoso awer rari snonkaku besasar fa mkoso rmomen mkobena awer.

Buk sasar faro naek srar besi awer 14:1-12
,/ Snonkaku kakyar bedworenbasya mkonasi kuker babye ro­fandu naek srar. Mkorakrakrok awer kukersi snar swaru­ser sena. z Snonkaku ono skara sima san famfnom monda. Bape snonkaku ono bese kakyar sena nadworenba; inja skara sima san wei monda. 3 Snonkaku beyan famfnom, skoryaye awer snonka­ku beyakan famfnombasya; ma snonkaku beyan famfnombasya, skoryaye awer snonkaku beyan famfnomsya, snar Allah nyasikam kwar. ° Manseiso naek srar isof mkobe mkobemankara snonkaku besesya manfamyan sesi? Manfamyan ani isapi roba dores afuf,
ikada tuan byedi nari bekara faroi. Ma manfamyan ani nari dores afuf, snar Manseren iso bepok bebawesi fa dores afufya. S Snonkaku ono skara ras ono nefandun syadi ro ras besena, bape snonkaku ono bese wer skara rasras anna namniskam mon­da. Ibye snonkaku oser-oser kyara raris mankundi kakara byena. 6 Snonkaku bekara ras ono nbefandun syadi, snonkaku ansi ska­ra rarirya faro sikbesyowi Manseren. Snonkaku beyan famfnom ansya, sifrur rarirya fa sikbesyowi Manseren, ma sikofen kasu­masa faro Allah snar robean anna. Rarirya kako faro snonkaku beyan famfnomba ansi; snonkaku ansi kako sbesyowi Manseren ma sikofen kasumasa faro Allah. 7 Snonkaku oso baberi ro ko, ikenem faro mankundi; ma snonkaku oso baberi ro ko bemar faro mankundi. 8 Rofyor kokenem, kokenem faro Manseren, ma rofyor komar, komar kako faro Manseren. Inja, kankenem roba marmarya, Manseren iso benakonya. 9 Kristus imar kwar ma ikenem kaber wer. Ebedari bye Manseren faro snonkaku
bekenemsya ma faro snonkaku bemar kwarsya kako. '° Inja, naek srar! Rosai ebedari mkobuk sasar faro naek srar mkobesi bena kakyar oser? Ma rosai ebedari naek srar mkorun naek srar mkobesi? Kokam nari kosma mankara ro barpon Allah. " Snar sfas ro Refo radine,
"Manseren ikofen, kaku beri,
snonkaku oser-oser nari byansuba ro barpon ayedi; ma snonkaku oser-oser nari kyarem mboi Allah risaya."
'z Inja kokam oser-oser nari kyarem fararur bebor byena faro Allah.

Wafrur fa naek bedi ibor awer 14:13-23
'3 Snar rarirya kobuk sasaryaye awer. Mboi naek srar kobesewar insa kofrur awer roi oso, befrur fa naek bena kakyar
oser isma fafrowes ma isapi ro sasar. '4 Snar yabeoser kuker Manseren Yesus, inja yakyar kaku roi osobaberi fa ifrur ayin; bape roi ani ifrur ayin faro snonkaku oser-oser rofyor kyara ibe roi befrur ayin. 'S Bape rofyor naek wan roi oso befrur fa naek bena kakyar oser imsor, rarirya wakenem kuker saswar werba. Rofyor Yesus imar kwar snar snonkaku oso, mam monda bo imar awer snar roi wan na. 'b Inja mam monda awer roi bebye faro aw, bape snonkaku bese skara nabe roi bebyeba. 17 Snar ro Allah babesasoser byedi, rosai snonkakusya san ma sinem, naiso bebefandun wer naba. Mboi roi bebefandun kakuya isoi­ne, snonkakusya siso user Allah marisen byedi, fa sisma aski ma marisen beba Allah Rur byedi byuk farosi kwarya. 18 Snonkaku

Wos Refo: Roma 11,12

356 ROMA 11, 12
ma Allah i benananya. Sanandik faro Allah sof fyoro-fyoro ! Amin.

Kankenem faro Allah 12:1-21

Naek srar! Allah babye byedi ibakaku mabeko. Ebedari yor kaku beri insa naek srar mkobuk mankunmkobe far­sarser bekenem oso bardi faro Allah befrur sneprei Allah kada.
Ikada babeari bekakuya. z Mkoso awer nyan famfnom ro sup­swan ine. Naek buk mankundaw fa Allah ifrur fa babo wer, insa bebesadwer. Rarirya naek wafawi Allah marisen byena - isoine rosai bebye ma befrur sneprei Allah ma bemnis.
3 Allah byuk fakamaman byedi kwar mabe aya. Ebedari yanun naek srar mkokam: Mkobabir mankunmko mkokaki syadi awer ro roi bekakuna. Ibye syadi naek kwara ma rwun mankundaw; oser-oser kyara mankundi, imnis raris Allah kakyar byuk faroiya. Baken kobena nna kina nabor. Kina oser-oser fararur byedi
isya bardi. 5 Rarirya kuker ko kako, kobor rariso wer, bape kobe baken oser snar kobe oser kuker Kristus. Ma kobe oser kuker besesya, raris kina ro baken oser. 6 Ko oser-oser nya fa­kamaman besisye. Fakamaman anna Allah byuk na mabeko ra­ris saswar byedi. Rarirya kona fakamaman anna. Snonkaku bena fakamaman fa bebaryas Allah wos byena, snonkaku ani byardi bararyas ro Allah raris kakyar ismaya. ' Snonkaku bena fakamaman fa befnobek snonkaku bese, snonkaku ani ifnobek kaku beri snonkaku bese kuker kaku. Snonkaku bena fakama­man fa bebuk farkarkor, ibyekada byuk farkarkor kuker kaku. Snonkaku bena fakamaman fa bebuk wos raryab faro snonka­ku bese, kaku beri snonkaku ani byuk wos raryab faro snonkaku bese. Snonkaku bena fakamaman fa bebuk faro snonkaku be­se rosai nyana, snonkaku ani ifrur fararur ani kuker snemura kuker napnapes. Snonkaku bena fakamaman fa byemanfarkin, kaku beri snonkaku ani byemanfarkin bekaku ma bemyaren ka­da. Snonkaku bena fakamaman fa befasna saswar faro snonkaku bese, snonkaku ani ifrur fararur ani kuker marisen.
9 Mkosaswar kuker sne benapes. Mkayin roi bebarbor na,
ma mkoserepen mko ro roi bebye. '° Ibye syadi naek srar mkoswar yae mko oser be oser imnis manbekanaek ro kina oser, ma ibyekada oser-oser iwarpon min byedi ro babearooya. " Mkofararur kuker mayaryaren. Mkopapum awer, Mkofararur faro Manseren kuker raryab ro Allah Rur byedi. 'z Naek srar mkokyar faro Manseren kuker raryab, ma mkokbab ro babekandera, ma mkofarmku ro nadiya. '3 Mkofnobek mnis babefandun ro snonkaku bekyar faro Allah ma mkorepen si ku­ker sne bemarisen ro rum mkobena.
Mkor faro Allah insa byebok snonkaku bebarbor faro mkonsya. Mboi, mkor fa Allah byeboksi, ma mkofras awersi. 's Mkoryab fnobek snonkaku beryabsya, ma mkokanes fnobek snonkaku bekanes. '6 Mkokenem kuker babeoser rofandu mko. Mkokara awer roi bekakibur fawawi mkobena, bape mkorun mankun mko faro roi bekur kankenem ras-ras. Mboi mkokara mkofawi syadi awer!
" Rofyor ono sifrur sasar faro naek srar mkoido, mkomunsu awer na kuker barbor. Mboi mkofrur rosai snonkakusyakam ska­ra bebyena. 'a Ro bar mkobedi, mkosewar fa mkokenem kuker aski faro snonkakusya kam. '9 Naek srar yesi! Mkomunsu awer swarapepen mkadu, snar Allah nari bebuk samamyaiya. Snar ro Refo sfas radine, "Ayaiso nari bemunsuya. Ayaiso nari bebuk samamyaiya, ine Manseren wos byedi." 2° Ibyekada fan mbrob besi rofyor sibiser; ma buk aninem farosi, rofyor simbrow. Snar wafrur rarirya, irya wafrur mamyaisi. z' Mkomam monda bo barborya kyafyo awer mko, mboi ibyekada naek srar mkokafyo barborya kuker babyeya.

Babeuser faro Babesasoserya 13:1-7
Snonkaku oser-oser nari byeyuser faro besasosersya, snar besasoser oso isma papoik ro Allah. Ma besasosersya ro baboine, Allah i bebukna. Ebedari snonkaku besampampum
besasosersya, imnis isampum rosai Allah byuk kwar na. Ma manseiso befrur rarirya nari isma samamyai, 3 Snar snonkaku befrur roi bebye simkak besasosersyaba. Mboi snonkaku befrur roi bebarbor sikada simkak. Rofyor naek srar mkokara insa mkomkak awer besasosersya, naek srar mkofrur roi bebye, ra­rirya nari naek srar mkosma sanandik. Snar besasoserya Allah manfamyan byedirya befararur faro naek srar mko fa mkosma babye. Bape rofyor naek srar mkofrur barborido nari mkomkak faroi, mboi isma papoik fa byuk samamyai faro snonkaku wa­worek mondaba. Ikada Allah manfamyan byedirya fa byuk samamyai faro snonkaku befrur barborsya. 5 Ebedari naek srar mkobeyuser faro besasoserya - snar mkomewer mkosma sama­myai mondaba, bape snar kakara mkabena kako.
I bebeknam kako fa snaro naek srar mkobak som, snar besasoser Allah manfamyan byedirya insa ifrur bardi fararur

Wos Refo: Roma 11

354 ROMA 11

Er bese beyakbe Yahudibasya saksma koreri 11:13-24
'3 Bape knikine ibye yakofen faro naek srar beyakbe Yahudibasya! Fyoro kwar ine, yafararurbe manwawan faro er-er beyakbe Yahudibasya, snar yabe manmin fafaya fararur ayediba. '4 Yakyar kaku nari yafrur masasor mankundaya er ayedi, insa kuker nyan ine ono rofandusi saksma koreri. 'S Snar Allah pyampumsi ro bandi, isof ro babeoser rofandu supswan ine ku­ker Allah ibye kaber wer; isyadi wer rofyor Allah nyasi! Mnuk ine imnis raris snonkaku bemar ma bekenem wer!
's Rofyor mamami mnuk beponya byebebuk faro Allah kwar, rarirya mamami besiperya byebebuk kam faro Allah kako. Ma rofyor ai raresna Allah nyana, snaw-snaw byena Allah nyana kako. " Snaw ono ro zaitun knam - isoine kawasa Yahudi - sbebekaruk kwar. Ma ro naur snaw skaruk anna, sbeknof zaitun snaw besurku, isoine naek srar beyakbe Yahudibasya. Naek srar mkobe beknof ro dia insa mkakan roi bebor bebye ro kankenem Rur kawasa Yahudisya. '$ Inja naek srar mkomamkyof awer ka­wasa skaruk kwar imnis ai snau ansya. Naek srar mkoswarepen, snar ai snawsi mko monda. Ma snawya ibebuk nanan faro raresnaba, mboi rares naiso bebuk nanan faro snawnanya.
'9 Bape naek nari wakofen, "Mboi, bape snaw-snaw anna nebekaruk insa yabe beknof ro knamya!" z°Kaku beri. Bape sisawensi snar sikyarba, mboi naek srar mkokada snamko snar kakyar mkobena. Inja naek srar mkomarares awer mko snar mnuk ine; ibyekada naek srar mkomkak. z' Snar rofyor Allah iswar kawasa Yahudisyaba ma isawensi imnis snaw bekaku ani, naek srar mko kyar awer nari iswar mko ma isawen mkoba. == Inja rodine komam Allah babye byedi ma Allah babepakakrek byedi. Fyasna pakakrek byedi faro kawasa besasar, bape ibye faro naek srar mko - rofyor naek srar mkokenem faswef ro babye byedi. Mboi robaido, naek srar mko kako nari sisawen mko. 23 Ma faro kawasa Yahudi ansi, rofyor simnai ro kakyarba sena, nari sebena kaber wer; snar Allah ipok fa nyakabersi wer. '-4 Naek srar beyakbe knam ro er Yahudiba mkomnis zaitun snaw besurku. Inja, rofyor naek srar, mkosampum rari mkobena, nari mkobe beknof ro zaitun knam bekakuya, rosai wer kuker kawasa Yahudi sbukmnis kuker snaw ro zaitun knam bekakuya. Ikada ipyan syadi fa Allah dun kabersi faro zaitun knam sedi wer.

Allah saswar byedi faro kawasa bebor kam 11:25-32
25 Naek srar! Yakyar naek srar mkokara awer bo mkobo mko­fawi roi beborkam kwar. Snar Allah imarisen roi oso, bape snonkakusya sifawi i baim. Ma yamarisen insa naek srar mkofa­wi i; isoine: Ono ro kawasa Yahudi sibrusna npakrek, bape fa­rarur beradine nari nambran rao isof dandonek kawasa beyakbe Yahudiba berama faro Allah simnis resari. z° Raimnai kawasa Yahudisya nari sisma koreri. Snar ro Refo sfas radine,
"Wairek Manfaspar beyun koreriya nari ryama ro Sion; i nari bepyos barbor beborkam ro Yakub kpu byesi. 2' Nari yafesepen si kuker asas ine
rofyor yabe yapyos sasar sena."
28 Snar kawasa Yahudi simewer sakna Ankankinem Bebye ro Allah, rarirya sembrob Allah; ma kuker nyan beradine, byuk fainda faro naek srar beyakbe Yahudibasya. Bape snar Allah kyinfirsi kwar, inja Allah iswar faswefsi snar up sesi. 29 Snar ro­fyor Allah kyinfir snonkaku ma byeboksi, Allah iyer kaber rosai ifrur kwar naba. 3° Fyor iwara naek srar mkobesyowi Allahba. Bape baboine Allah fyasna mboi naek srar mkosma babemkei ro sasar, snar kawasa Yahudi sesyowiba. ;' Rarirya kako fa­ro kawasa Yahudi ansi. Fafisu ine sesyowi Allahba, insa naek srar sfasnabadir mkobe mkei ro sasar na. Bape nari si kako sfasnabadir si besma babemkei ro sasar na. 32 Snar Allah myam monda bo papoik babeuserbaya nya kawasa beborkam, insa fyasna saswar byedi farosi kam.
33 Kaku beri Allah arasa byena naba! Kaku beri fawa­winananem byena naba! Manseiso nari bekukeb rosai dawos namuk na? Manseiso nari befawi nyan byuk fararurya?
?' Ro Refo sfas radine,
"Manseiso befawi Manseren swaruser byena? Manseiso nari bebuk ananun faroi?
'S Manseiso bebuk kwar roi oso faro Manseren isof ibe dor munsu ro na?"
'6Allah befrur roi bebor nakam. Nakam neknam ro Allah

Wos Refo: Roma 11

354 ROMA 11
ROMA 11 355
ma neder, mob sisapi fa semompraf!
'° Ibyekada mamam sena npampan insa smam awer; ma ibyekada sikrusna nayar isof fyoro-fyoro."
" Yafuken wer: Fafisu kawasa Yahudi sisapiya, inja rarirya insa semomprafke? Robaberi! Bape snar sasar sena, mboi er bese­sya sisma aski, isof Yahudisya sikram masasor faro er besesya. 'z Snar er Yahudi sbesasar ma siso Allah marisen byenaba, inja Allah bye¢ok er-er ¢esesya. Isyadi wer rofyor ¢a¢eoser kuker Yahudi ibye kaber wer kuker Allah; nari Allah babebok byuk faro er-er ansi iba syadi wer!
mnk. 1: FIp.3:5 mnk.3: 1Raj. 19:10 mnk.4: (Raj. 19:18
mnk. 8: UI. 29:4; Yes. 29:10 mnk. 9-10: Mzm. 69:23-24
Er bese beyakbe Yahudibasya saksma koreri 11:13-24
'3 Bape knikine ibye yakofen faro naek srar beyakbe Yahudibasya! Fyoro kwar ine, yafararurbe manwawan faro er-er beyakbe Yahudibasya, snar yabe manmin fafaya fararur ayediba. '4 Yakyar kaku nari yafrur masasor mankundaya er ayedi, in sa kuker nyan ine ono rofandusi saksma koreri. 'S Snar Allah pyampumsi ro bandi, isof ro babeoser rofandu supswan ine ku­ker Allah ibye kaber wer; isyadi wer rofyor Allah nyasi! Mnuk ine imnis raris snonkaku ¢emar ma ¢ekenem wer!
's Rofyor mamami mnuk beponya byebebuk faro Allah kwar, rarirya mamami besiperya byebebuk kam faro Allah kako. Ma rofyor ai raresna Allah nyana, snaw-snaw byena Allah nyana kako. " Snaw ono ro zaitun knam - isoine kawasa Yahudi - sbebekaruk kwar. Ma ro naur snaw skaruk anna, sbeknof zaitun snaw besurku, isoine naek srar beyakbe Yahudibasya. Naek srar mkobe beknof ro dia insa mkakan roi bebor bebye ro kankenem Rur kawasa Yahudisya. '$ Inja naek srar mkomamkyof awer ka­wasa skaruk kwar imnis ai snau ansya. Naek srar mkoswarepen, snar ai snawsi mko monda. Ma snawya ibebuk nanan faro raresnaba, mboi rares 7aiso bebuk nanan faro snawnanya.
'9 Bape naek nari wakofen, "Mboi, bape snaw-snaw anna nebekaruk insa yabe beknof ro knamya!" z°Kaku beri. Bape sisawensi snar sikyarba, mboi naek srar mkokada snamko snar kakyar mkobena. Inja naek srar mkomarares awer mko snar mnuk ine; ibyekada naek srar mkomkak. z' Snar rofyor Allah iswar kawasa Yahudisyaba ma isawensi imnis snaw bekaku ani, naek srar mko kyar awer nari iswar mko ma isawen mkoba. == Inja rodine komam Allah babye byedi ma Allah babepakakrek byedi. Fyasna pakakrek byedi faro kawasa besasar, bape ibye faro naek srar mko - rofyor naek srar mkokenem faswef ro
babye byedi. Mboi robaido, naek srar mko kako nari sisawen mko. 23 Ma faro kawasa Yahudi ansi, rofyor simnai ro kakyarba sena, nari sebena kaber wer; snar Allah ipok fa nyakabersi wer. '-4 Naek srar bevakbe knam ro er Yahudiba mkomnis zaitun snaw besurku. Inja,-rofyor naek srar, mkosampum rari mkobena, nari mkobe beknof ro zaitun knam bekakuya, rosai wer kuker kawasa Yahudi sbukmnis kuker snaw ro zaitun knam bekakuya. Ikada ipyan syadi fa Allah dun kabersi faro zaitun knam sedi wer.
Allah saswar byedi faro kawasa bebor kam 11:25-32
25 Naek srar! Yakyar naek srar mkokara awer bo mkobo mko­fawi roi beborkam kwar. Snar Allah imarisen roi oso, bape snonkakusya sifawi i baim. Ma yamarisen insa naek srar mkofa­wi i; isoine: Ono ro kawasa Yahudi sibrusna npakrek, bape fa­rarur beradine nari nambran rao isof dandonek kawasa beyakbe Yahudiba berama faro Allah simnis resari. z° Raimnai kawasa Yahudisya nari sisma koreri. Snar ro Refo sfas radine,
"Wairek Manfaspar beyun koreriya nari ryama ro Sion; i nari bepyos barbor beborkam ro Yakub kpu byesi. 2' Nari yafesepen si kuker asas ine
rofyor yabe yapyos sasar sena."
28 Snar kawasa Yahudi simewer sakna Ankankinem Bebye ro Allah, rarirya sembrob Allah; ma kuker nyan beradine, byuk fainda faro naek srar beyakbe Yahudibasya. Bape snar Allah kyinfirsi kwar, inja Allah iswar faswefsi snar up sesi. 29 Snar ro­fyor Allah kyinfir snonkaku ma byeboksi, Allah iyer kaber rosai ifrur kwar naba. 3° Fyor iwara naek srar mkobesyowi Allahba. L3ape baboine Allah fyasna mboi naek srar mkosma babemkei ro sasar, snar kawasa Yahudi sesyowiba. ;' Rariry°a kako fa­
: o kawasa Yahudi ansi. Fafisu ine sesyowi Allahba, insa naek srar sfasnabadir mkobe mkei ro sasar na. Bape nari si kako sfasnabadir si besma babemkei ro sasar na. 32 Snar Allah myam :nonda bo papoik babeuserbaya nya kawasa beborkam, insa fyasna saswar byedi farosi kam.
33 Kaku beri Allah arasa byena naba! Kaku beri fawa­winananem byena naba! Manseiso nari bekukeb rosai dawos namuk na? Manseiso nari befawi nyan byuk fararurya?
?' Ro Refo sfas radine,
"Manseiso befawi Manseren swaruser byena? Manseiso nari bebuk ananun faroi?
'S Manseiso bebuk kwar roi oso faro Manseren isof ibe dor munsu ro na?"
'6Allah befrur roi bebor nakam. Nakam neknam ro Allah

Wos Refo: Markus 5

98 MARKUS 5

3' Manfamyan byesya sikofen bo sobe: "Mam kawasa bebor sine sifyos apepen au besya bo: wafuken mansei bepan ro aya?" 32 Bape Yesus myam yar-yar fa fyawi manseiso bepan ro i nya. 33 Bin anya imkak snar ifawi rosai bebe jadi kwar ro i, inja byan suba ro Yesus barpon byedi ma kuker napnapes ikofen badir faro Yesus. 34 Yesus ikofen faro bin anya bo dobe: "Ne, inai Yedi, kakyar beja byuk aski faro au. Wabur kuker aski ma waprei ro dafduf bedi!"
3s Rofyor Yesus dawawos kaker, snonkaku ono kina mananir rum nadi anya byansya srama sikofen badir bo sobe: "Inai banya imar kwar inja wafrur susa awer mankorari I."
36 Bape Yesus byefandun wos sena ba boi ikofen faro mana­nir rum Ari anya bo dobe: "Wamkak awer, wakyar monda!" 3' Raimnai Yesus damrer ono siso indi, boi derer kuker Petrus, Yakobus ma Yohanes Yakobus bedari byedi. '8 Skorama ro ma­nanir rum nadi anya rum byedi ma Yesus myam kawasa sya se­mbrus, skanes kuker mkarem beba. 39 Yesus syun ro rum anya ma ikofen faro kawasa ansya bo dobe: "Snaro mkobe mbrus ma mkokanes? Inai ine imar ba boi denef!"
40 Bape simbrif i. Ma iyaw kawasa ansya raimnai dun inai anya
snari ma kmari ma suiso beso i randum ro sim inai anya byedi. °' Ma Yesus kyin inai anya brasi bo ikofen bo dobe: "Talitakum," isoine: "Ne inai aune, yakofen faro au, wakboke!"
°2 Fyor ya beri inai anya ikbok fa dores ma imbrane, snar bye umur taun samfur seser risuru kwar. Kawasa bero diya nansya kam sikandor fafaya ba. ^3 Yesus danun pakrek kaku faro si insa oso ifawi awer roi nane ma iwan fa sfan inai ani.
Siyaw Yesus ro Nazaret 6:1-6a

6
Barpur Yesus kuker manfamyan byesya ssrabe mnu marin byedi. z Ro ras Mananai Yahudi, Yesus byuk farkarkor ro rum Ari bero Nazaret ma kawasa Jemaat beba anya sikandor snar simnaf farkarkor byena, inja sikofen bo sobe: "Mob saiso isma roi beradine ro ya? Fawawi sanaiso ssbuk faroi? Isof ifrur abyair befrur kanandor bera dine kuker bramin bye suine? 3 Ko kam kofawi i be sukan ai, Maria romawa byedi, naek byesi so Yakobus, Yoses, Yudas ma Simon? Ma kofawi kako srar byesya sisya ro fadu ko?" Ro diya snar siwarki i mura siyaw i.
' Inja Yesus ikofen faro si bo dobe: "Nabi oso se mafi ro mob na kam, boi ro mnu byedi ma fandu kawasa byesi ma rum byedi, sefandun mankuni ba."
5 Yesus Imewer ifrur abyair kanandor oso ro diya ri, imboi byuk pararei faro beduf ri beso monda kuker pyan ro si. Yesus kyara si ma ikandor snar kakyar ba sena.

Yesus iwan manfamyan samfur seser risuru 6:6b-13

6b Raimnai Yesus Imbran yar mnu be mnu fa byuk farkarkor. ' Yesus dor manfamyan samfur seser rfisuru ansya ma iwan si fa se suru-suru. Byuk samambrab faro si fa ssbuki yau rur bema­bak sya, 8 ma danun faro si insa ssun awer roino ro marandan sedi, ankyon na manda, mboi ssun awer mamami, ssun awer roi bebaryam, ssun awer kako pipi ma bebobek sena. 9 Mkowemna kada mkosower na mboi mkun sansun risuru ba. '° Yesus dawos pdef faro si bo dobe: "Mkorafa ro mob oso ra simarisen fa mkosun ro rum oso ido mkokain ro dia isof mkosasyar bur wer ro mob ani. " Imboi ro mob oso simarisen mko ba ma simewer srower mko ido ro mob anya mkokokef fafen bero mkowemna fa ne abyair faro si."
12 Inja sra ma ssbabdas faro kawasa sya fa simbror, 11 ma
siyaw rur bemabak sibor ma ssrem beduf sibor kuker mani ma ssbuk pararei faro si.

Wos Refo: Markus 4,5

96 MARKUS 4, 5
MARKUS 5 97
Yesus myunwarek wam doberya ro danosen fa ibrin 4:35-41

3s Ro ras anya mun mandira ya Yesus ikofen be si bo dobe: "Mkorama kokabor be bar iwara."
36 Skobur kawasa bebor ansya bo skokabor ma wai bese kako nakso Yesus. 37 Fyoro ba wam dober ma bak na nek ro waiya ra fanam imsar. 3$ Fafisu ya Yesus denef bo fyak noraya ro wai­ya urndi. Ma manfamyan byansya ssbani bo sikofen bo sobe: "Mankorari yo, au ma befandun ko ba bo na koro! "
39 Yesus ikbok ma myunwarek wam ya ma ikofen faro danosen ya: "Wamnai! Wa-brin!" Ma wam anya imnai beri bo danosen anya ibrin dam. 4° Raimnai ikofen faro si bo dobe: "Snaro mko mkak mankenem rarirya?"
°' Simkak kaku bo sawos yae ro mankun si: "Inja snon saisoi­ne, isof wam ma danosen ya kako nakso wos byena?"
Yesus iyaw rur bemabak besower snon Gerasa 5:1-20

C Ma skofyafer ro danosen ya bar iwara ro sup kawasa Gerasa sya sedi. z Yesus dado bur waiya rande beri, snon rur bema­bak sisower oso rya ker kubir na muma fa isrou Yesus. 3 Snon anya ikenem ro kubir anna snar snonkaku yo syambrab fa iyabek i ba, snar siyabek i kwar kuker wanka, apyaur fama pyauk ma imerdawdiwer na, isof snonkaku yo syambrab fa fyadurui ba. 5 Ras rob imbran byediwai ro kubir ma urek na bo boi fyararar ma ikob mankundi kuker karui.
6 Yesus byinkwan kaker besya bo myam raroi, inja ifrar fa isroui ma byan suba faro Yesus,' ma dar naba bo dobe: "Nyaki rosai bekur au ma aya, ne Yesus Manfun Allah bekaki syadi? Kuker snonsnon Allah Wafrur susa awer aya!" 8 Snar rofyor Ye­sus ikofen kwar faro i bo dobe: "Ne, au rur bemabak, wasasyar bur snon ine!"
9 Raimnai ifuken snon ani: "Snombri so?" Kyarem bo dobe: "Snonsnon ayeja isoine syaran-syaran snar inkobore." '° Snon rur bemabak sya ssour anya dor samsom insa Yesus iyaw awer rur bemabak ansya bur sup ani.
" Ro diya randip nai yo simbran ssewar nanan ro urek fuwar oso, '2 inja rur bemabak ansya ssor faro Yesus bo sobe: "Wawan inko fa inkosun ro randip siwa!" '3 Yesus byuk raris fararyor seja ma rur bemabak ansya sisasyar bur snon anya fa ssun ro
randip ansi. Randip nai anya soper ro fofen ya ma simsar kam ro danosen ya ma simar: barbor seja fanam syaran risuru.
14 Raimnai bewaren warek randip ansya sifrar be mnu beba ma mnu-mnu mawa fa sbaryas inja kawasa ansi sisasyar fa sakmam rosai bebe jadi kwar ya. 'S Srama faro Yesus ma smam snon rur bemabak sya ssour anya kyain, syansun i ma iknon dam, bape simkak. '6 Snonkaku bemam roi bebe jadi anna sfarfyar faro berama babo ansya rosai bebe jadi kuker snon rur bemabak sya ssower anya ma randip ansi. " Simnaf rarirya sor faro Yesus insa ibur sup sedi.
's Rofyor Yesus dek wer ro waiya snon insanja rur bemabak ssour anya dor faro Yesus insa imarisen ido iso I.
'9 Yesus iso marisen byedi baboi ikofen faro i bo dobe: "Wabur be rum bedi ma kawasa bero mnu bedi ma baryas faro si roi be­bor Manseren Allah ifrur kwar faro au ma rariso Allah fyasna saswar byedi faro au."
z° Snon anya ibur ma fyawar ro sup Dekapolis roi bebor Yesus
ifrur kwar faro i ma si kam sikandor.
Yesus byawes Yairus inai byedi ma byuk pararei faro bin beduf rik oso 5:21-43

z' Yesus skokaber ker Gerasa skofyafer ro Kapernaum wer ka­wasa sibor srama sisrou i. Isya kaker ro danosen andir ya. '-z Mananir rum nadi oso ryama, snonsnon byedi isoine Yairus. Fyor myam Yesus, byan suba ro barpon byedi, 23 ma dor faro i bo dobe: "Inai iyeja iduf marbak ma fyanam imar, rwama kada insa pan ro i fa iprei ma ikenem wer."
z' Inja Yesus iso snon ani. Kawasa donek befnak ba sakso i, ma sifyos epen Yesus.
zs Ro fandu kawasa ansya bin oso isya iduf dafduf rik taun samfur seser risuru kwar, zb rarwan nabor kwar ifrauk dokter si­bor fa ssbuk aryawin ro dafduf byedi isof nana byena nabro fama iprei ba boi dafduf anya iba syadi wer ro randak ya. 2' Imnaf abar kwar ro naek byesi ro Yesus fararur byena inja ro fandu kawasa bebor ansya ryama fyanam Yesus kruri ma pyan ro san­sun syatu Yesus byena, 21 snar kyara bo dobe: "Rofyor yapan monda ro sansun byena nari yaprei."
29 Fafisu ya beri dafduf byeja imnai ma byabir baken byeja iprei kwar. 3° Ro fafisu ya beri Yesus byabir samambrab ono nasasyar bur i, inja isiber fa myam sewar ro fandu kawasa ansya ma ifuken: "Mansei bepan ro sansun syatu ayena?"

Wos Refo: Markus 3,4

94 MARKUS 3, 4


Wos sarber ro snon bekekef mor 4:1-20

Rofyor oso Yesus byuk farkarkor wer ro danosen andir ya. 4 Ma kawasa donek befnak ba siryur yar i, inja dek ro wai bepyar na iya fa kyain ro wai anya boi kawasa ansya ssna ro
bonde ro danosen andir ya. 2 Ma byuk farkarkor faro si roi nabor kuker sarber. Ro farkarkor byena ikofen faro si bo Dobe: 3 "Ne mkorower! Snon bekekef mor oso isasyar fa kyekef mor. ' Rofyor dabuber mor ono sisapi ro nyan andir,
ma man sya san si ra sibro. 5 Mor ono sisapi ro mob bebe karui, bebe saprop bekpor ba, inja mor anna nasur fasau snar saprop ya isrepek. 6 Fama rofyor oridek ma isam nakam nnmaryoi snar ne rares ba. ' Mor ono wer sisapi ro mob bebe kabraiborek, ma kabraiborek anna nadub epen si isof simar, inja ssbuk bon ba. a Mor ono kada sisapi ro saprop bepyum ma sisur pyum kaku bo simarem, bon nna ono ne samfur rikior ono ne samfur riwonem ma ono wer ne utin oser."
9 Ma ikofen bo dobe: "Mansei bebe kna fa imnaf ido imnaf nabye!" '° Fafisu Yesus derer ro mankundi, beso i sya ma man­famyan snon samfur seser risuru byansya sifuken i ro sarber ani. " Kyarem faro si bo dobe: "Kankunes Babesasoser Allah byebebair kwar faro mko, bape faro snonkaku bese roi bebor anna nebefarkor be si kuker sarber, 'z insa:
Se mka fa smam bape skara na ba,
se kna fa simnaf bape sifawi kankunes byeja ba, imbude simbror bo sisma ampun di."
'3 Raimnai ikofen faro si bo dobe: "Inja mkofawi sarber ine kankunes byeja bake? Rarirya ido nari mkofawi sarber bese na kankunes nena rariso? 'A Bekekef mor anya kyekef wos ya. 'S Snonkaku ro nyan andir ro mob wos ya byebekekef ro nanya, isoine bemnaf wos ya, raimnai biris ya ryama pyoser wos insandi
simnaf anna bur si. '6 Rarirya kako mar bebebekekef ro mob bebe karui isoine, snonkaku bemnaf ma beryab fasau wos anna fa sna na. '" Fama wos anya bye rares ba inja kyain kawan ba. Rofyor kandera ma marindi nkur si snar siso wos refo ya inja sisusu beri. Ma mor bese besapi ro mbron kabrai borek, isoine bemnaf wos ya, '4 raimnai makakak faro supswan ma faraurowes nana ma raryab faro roi bese nsun ma nposer wos anya isof bye bon ba. zo Barpur kaku mor besapi ro saprop bepyum, isoine snonkaku bemnaf ma bekram wos anya isof wos anya bye bon, ono ne bon samfur rikior, ono ne bon samfur riwonem ma onower ne bon utin oser.”


Wos sarber bekur padamara ma warnkyara 4:21-25 (Luk. 8:16-18)
z' Ma Yesus ikofen faro si bo dobe: "Snonkaku spam padamara fa srir i ro bade ya babdi ba robaido kamboi ane­
nef ro ya babdi ba, boi sriri ro kadadu byedi. zz Snar roi oso ipok iyokef ba boi na kam nnbair ro sananai ya, ma roi oso bye befamyun ba snar na kaem nnfababa. 23 Mansei bebekna fa imnaf ido imnaf nabye!"
24 Raimnai ikofen wer bo dobe: "Mkokara roi mkomnaf na! Warnkyara mkobukkara naek mkobesi nari ssbuki dakkara au kako ma nari isyadi wer faro au. 25 Snar mansei besma roi ono ido nari ssbuk faroi wer, imboi mansei besma roi ono ba, rosai wer isma na nari ssun na buri."


Wos sarber bekur rokaker besur 4:26-29
zb Raimnai Yesus dobe: "Babesasoser Allah mob ryaya isoine: imnis raris snon bebuber mor ro saprop, z' posa rob-meser de­nef ma ikbok, imboi mor byuber ansya sikpireu, sisur ma sikaki, beker anya fyaun warek si ba. ze Sup ro saprop ya do i so bebuk bon, randak ya ne yof, ne yorem, barpur ne bon posa nakraf. '-9 Rofyor bon anna nnmas kwar snon beker anya kyaruk na snar fafisu afuf ya imnis kwar."

Wos sarber ro sasawi mor 4:30-34 (

11 Yesus ikofen wer bo dobe: "Kuker rosai kobuk karkara mu­ra ro Babesasoser Allah ya, orobaido kuker wos sarber rosai kobuki ikofen fasnai ya? 3' Babesasoser anya imnis raris sasawi mor ssbuber ro saprop ya bo. Sasawi mor ya iso bebaba syadi mor rokaker bese kam bero sup ya bori. 32 Bape rofyor ssbuberi isur ma iba syadi rofaran bese na kam ma bye snau beba, isof man bero farsyos sya ssmun narem ro kadaun byena."
33 Kuker wos sarber bebor bera dine Yesus fyarkor wos ya faro si imnis raris fawawi sena, 34 rarirya Yesus fyarkor kawasa ansya kuker sarber monda, bape faro manfamyan byesi kada fyasna bair kankunes ro sarber anna kame.

Yesus Kristus Byebeaben

Yesus Kristus byebeabenya farfyar byedi ryadine: Rofyor snabyedi Maria, ssbuki dapsasor Yusuf, ro fafisu ani imoebesba kuker Rur Besren, rofyor sukenem beimbeswa baim. Snar Yusuf Maria swari, snon benapes dirya, inja imewer ifrur mamyai swari Maria ro fababa, mboi kyara fa imewer famyun i. Bape fafisu kyara fasis swaruser ani, Manseren malaikat byesi oso byair faroi ro mafu bo ikofen: ´ Yusuf romawa Daud wamkak awer fa wun Maria beswa bedi, snar romawa doresya irya samambrab ro Rur Besren. Nari daben romawa snon oso ma nari nwir I be Yesus, snar iso nari bebuk koreri faro er byesi ro sasar sena. Roi bebesya ine ndariryanya insa imnis Manseren wos ikofen faro nabisya: “Mboi nari binkbor oso imobesba, ma daben romawa snon oso ma nari snir I be Imanuel”- isoine : Allah ryous ko. Rofyor byir ro anenef byedi, Yusuf iso rosai Manseren malaikat byedi syoser faroi kwar. Inja dun Maria beswa byedi, Bape denefusi ba isof daben romawa snon byedi ma nyiribe Yesus.

Yesus byebeaben kwar ro Betlehem ro sup Yudea ro awar Wairek Herodes, snon befawinananem mak ono srama ker bar Wamurem be Yerusalem ma sifuken: “Wairek Yahudi beaben baboya Isyaro, mobo ? Nkomam kwar mak byedi ro bar Wamurem ma nkorama fa nkaksyom I.” Fafisu wairek Herodes ma mnu Yerusalem besiper simnaf rarirya sikandor kam. Inja iryur mananir imam ma befawinananem Refo Yahudisya ro er Yahudi, ma ifuken ro si, mob rosaiso nari wairek byebeaben roya. Sikofen faro i bo sobo: “Ro Betlehem sup Yudea snar raris nabisya sfas kwar bosobo: “Ma au Betlehem, wababa syadi mnu-mnu ro sup Yehuda, bape nari manfarkin oso isasyar ro au, fa nari byefarandows er Yesi Israel.” Ramnai kuker fasasis Herodes dor snon befawinananem mak ansi ma kuker ababen kaku ifuken kuker aunos faro si, fafisu rosai makya byairya. Raimnai iwansi be Betlehem dobo: “Mkora, mkosewar pyum kaku insa mkofawi roi bekur Romawa ani ma rofyor mkosrow i kwar, mkobaryas fasau ma beaya insa aya kako yara fa yaksyom I.” Simnaf wairek ani wos byena kwar, sra beri. Indo mam kada, mak smam ro Wamurem ani pyon si isof imnai ro mob rosai Romawa ani, isya ro ya. Fafisu smam mak ani,simarisen kaku. Ma ssun ro rum ani ma smam Romawa ani fnobek snari Maria, inja sbansuba ma sisyom I. Sikam sbas kamom papus sena ma ssbuk samsom farsarser faro I, isoine brawen, mambobo ma manispum.

FARFYAR RO MANWAWANSYA

WOS BEFARKIN
Farfyar ro Manwawansya ikada farfyar Lukas fyas fa bepam Syap Ankankinem Bebyeya. Bepon kaku ro Farfyar Manwawan sine Lukas fyarfyar asuser rosai bekur Yesus manfamyan byesi - kuker farkankin Allah Rur byedi - sbaryas Ankankinem Bebye ro Yesus ro Yerusalem, ro Yudea besiper, ro Sama­ria, ma isof ro supswan pemberya" (1:8). Syap ine fyarfyar fararur Kristen byerandak ro swaf kawasa Yahudisya raimnai nder fa neagama oso faro supswan besiper. Befas syap ine byabir fandun kaku byuk snekin faro bewasya byesi mboi ka­wasa Kristen sima sbeankarkar ba sisampampum ba sifrur susah ba faro babesasoser Romaya ba, mboi agama Kristen byeimnis agama Yahudiya.
Farfyar Manwawansya bye beberwas be kior. Ro rarwas riki­or ani komam rander supya mnuk mob Ankankinem Bebye be­kur Yesus byebebaryas ma Gerejaya byebebawes: (1) Kristensya si fararur randak ro Yerusalem rofyor Yesus byebekanow be boiyaswaya; (2) randerbe supya mnuk beso ro Palestina; ma (3) rander beba syadi wer be mnu-mnu ro Laut Tengah isof ro Roma.
Roi oso bebe knam ma bebefandun ro syap Manwawansya isoine fararur Allah Rur byedi berama kuker papoik faro kawa­sa bekyar sya ro Yerusalem ro ras Pentakostaya. Roi bebor kam sfasepen ro syap ine nasnai mboi Allah Rur byedi fyarkin pdef ma byepoik gereja fnobek manfarkin byesi. Agama Kristen baryas ssbuki fyarkor ro randakya nebefasepen kuker fafaya beknam­pu ono. Roi bebor sfasepen ro syap ine nfasnai kako papoik ro baryas anna bebair ro kawasa Kristensya kankenem sena ma babeoser mambekanaek ro gerejaya.

SYAP INE ISER
Fasasosfaro babebaryasya 1:1-26
a. Sasoser bepupes ma Manseren Yesus asas byedi 1:1-14 b. Besadwer Yudas 1:15-26
Babebaryas ro Yerusalem 2:1-8:3 Babebaryas ro Yudea ma Samaria 8:4-12:25 Paulus afuffarmyan byena 13:1-28:31
a. Babemarandan bepon ro babebaryas Ankankinem Bebyeya 13:1-14:28
b. Kankain karkara/Wawos ro Yerusalem 15:1-35
c. Babemarandan bebesuru ro babebaryas Ankankinem Bebyeya 15:36-18:22
d. Babemarandan bebekior to babebaryas Ankankinem Bebyeya 18:23-21:16
e. Paulus samamyai byedi ro Yerusalem, Kaisarea, ma Roma 21:17-28:31
Yesus byeasas Rur Besrenya 1:1-5
Ne, Teofilus, ro syap bepon ayedi yafas kwar ro Yesus, roi bebor I frur ma fyarkor na, 2 isof ro ras byebekanow ya. Fafisu byebekanow baim byuk sasoser kwar kuker papoik Rur
Besren faro manwawan kyimfir kwar ansi. 3 Faro manwawan an­si Yesus fyasna mankundi ro fyor marindi bekur i nasyof kwar, ma kuker abyair nabor byuk fasasnai mboi i kenem. Snar ro ras samfur rifiak, fyasnai mankundi be rarwan ono ma dawawos faro si ro Babesasoser Allah ya. 4 Ro ras oso fafisu dananus si, danunyob si insa sibur awer Yerusalem, boi skain ro dia fa siwaf Mami asas byedi, raris i kofen kwar: "Imnis raris mkomnaf kwar ro aya. Snar Yohanes byuk masi sren kuker war, bape mkokada fyoroba nari mkosma masi sren kuker Rur Besren."


Yesus byebekanow be boiyaswa 1:6-11

6 Inja kawasa beryur ro dia sifuken: "Manseren, wamarisenke ro fafisu ine , bawes Babesasoser faro kawasa Israel ?”
7 Yesus kyarem: “ Fandunba fa mkofawi fafisu Mami mankundi byuk kwar raris papoik byedi. 8 Mboi nari mkosma papoik rofyor Rur Besren dadofes bemko, ma nari mkobesaksi be aya ro Yerusalem ma sup Yudea besiper, Samaria isof supswan pember ya.” 9 Yesus dawos rarirya posa byebekanouwbo sesaksi kam, ma mandifna nakawef I bur mamam sena.
10 Rofyor smam asuser be nanki, fafisu byebekanow ani, kniko snon risuru besansun sansun bepyoper suyores fanam si, 11 ma sukofen faro si: “Ne, snon Galilea, snaro mkores ma mkomam be nanki ? Yesus ine, byebekanow benanki bebur mko, nari kyaber wer kuker nyan beraris mkomambo byebekanow be boiyaswa.”

Yesus manwawan byesi siwaf-waf 1:12-14
12 Ma manwawan ansi skaber ro urk sapbe urk Zaitun be Ye­rusalem, swaf ya imnis mararan ro ras Ari ro Yerusalem. 13 Fyor sra kwar ro mnu ya, sekbe sim bero bo, Mob seryar roya. Manwawan ansi isoine Petrus ma Yohanes, Yakobus ma Andre­as, Filipus ma Tomas, Bartolomeus ma Matius, Yakobus Alfeus mandabendi, Simon snon Zelot ma Yudas Yakobus mandabendi. 14 Sikam sesne oser ro nadi kayam, kuker bin ono ma Maria Yesus snari ma Yesus bedar byesi.

Skinfir Matias fa fyadwer Yudas Iskariot 1:15-26
15 Ro ras anna Petrus dores fandu naek beryur ansi, barbor sedi indokada utin oser samfur risuru, ma ikofen: 16 Ne, na­ek ayena mko, imnis fas-fas ro Refo, Daud ikofen kwar kuker famfnobek Rur Besren ro roi bekur Yudas, befarkin snonka­ku befor Yesus ansi. 17 snar randak ya Yudas daksun kako ro dandonek kobedi ma daksmai rarwas ro fararur ine."
18 Yudas ani kyobes kwar saprop mnuk oso kuker babyak ro barbor byena, ma isapi fa dober bosi, isof sneri imef ma snewar byesi skakyai. 19 Roi bebesya ine kawasa kam bekain ro Yerusa­lem sifawiyi, isof saprop ani sap i ro wos sedi Hakal-Dama, isoine "Saprop Rik".
20 Snarf fas-fas oso isya ro syap Mazmur:
'Ibyesyadi abdares kankain byedi byeursba, ma ibyesyadi ono skain awer ro mob ani; ' ma: 'Ibyesyadi oso beso syadwer i ro nasan byedi.'
21 Inja nari oso i fnobek ko isoine oso ro kawasa berama besoko besya kwar ro fafisu Manseren Yesus i sya ro fandu ko, 22 isoine randak ro fafisu Yohanes byuk masi sren isof ro Yesus byebekanow beboiyaswa bur ko, insa dakbe saksi fnobek ko ro Yesus abiber byedi.”
23 Inja sfasnai snon risuru isoine: Yusuf sapbe Barsabas roba Yustus ma Matias. 24 Sikam senadibo sobo: "0 Manseren, au be­fawi snonkaku sya kam sisnesna, fasnaikada ro fandu snonkaku ansuine, 25 insa dakuf farmyan nasan babemanwawan Yudas ibur ani, besapi kwar faro mob bemnis kuker frur byedi." -"' Raimnai skinsor snon ansui ma syor ro Matias ma rarirya i fnobek barbar ro manwawan samfur seser oser ansi.

Ras Sababu Rur Besren 2:1-13
Ro ras Sababu Rur Besren, snonkaku bekyar sya si ryur kam ro mob oso. 2 Kniko rakrok oso dado ro nanki imnis wam dober ma kyain nosen rum, skain ro ya; 3 ma smam sak-sak ono namnis ramar, nasber ma nkain ro sibrusna. 4 Ma sifo kuker Rur Besren, mboi sirandak sawos ro wos-wos beso, raris mob Rur ya byuk fa sawos raya.
5 Rofyor ya snon Yahudi bekyar ono si sya ro Yerusalem ro er nakam ro supswan pember. 6 Fafisu rakrok ani dado ya, kawasa bebor ansi spanjuber. Ma sikmom snar oso-oso ro si imnaf manwawan ansi sawos ro wos sena. 7 Sikam sikandor bo sefesfas ma sifuken: "Inja rariso snar beyawawos sine kam snon
Galilea inke? 8 Rariso indiri kokam komnaf sawawos ro wos kobena oser-oser, isoine wos kawos ro mnu marin kobena: 9 ko­ine snon Partia, Media, Elam, bekain ro Mesopotamia, Yudea ma Kapadokia, Pantus ma Asia, Frigia ma Pamfilia, 10 Masir ma sup-sup Libia befanam Kirene, snonkaku berama ker Roma, 11 ibye snon Yahudi ma beyakso kako agama Yahudi, snon Kreta ma snon .Arab, komnaf siwawos ro wos kobena oser-oser ro fa­
rarur beba Allah ifrurna." 12 Sikam sefesfyas ma sikmom bo sikofen yae faro si: "Rosaisoine?"
13 Bape snonkaku beso ono skoryae bo sobo: "Simser."
Petrus fafaya byedi 2:14-40
14 Inja Petrus iyori fnobek manwawan samfur seser oser ansi ma kuker mkaren beba ikofen besi: "Ne, kawasa Yahudi ma mkokam bekain ro mnu Yerusalem, mkofawi ma mkokara wos ayena ne. 15 Snonkaku ansine simser raris mob mkokara raya ba, snar insape arwo babo oras siw, 16 bape raris Allah ikofen kwar kuker sbayo Nabi Yoel:
17 Roi bebor nane ro ras bepupes nari ndama imnis Allah wos byena
nari yawan Rur Yedi faro kawasa kam;
ma nari Rur ya fyarkor romawa-inai mkobesi fa sawos roi ono,
ma snonkbor-inkbor mkobesi nari smam mamam ono, ma kawasa mansar mkobesi nari smafu mafu ono.
18 Ma manfamyan ayesi kako snon ma bin
nari yawan Rur Yedi faro si ro ras-ras anna ma nari sawos roi ono.
19 Ma nari yafrur abyair-abyair kanandor ro nanki yaswa ma fasasnai kanandor ro supswan ine:
isoine rik ma for kamayow ma paw. 20 Ma ori nari syadwer fa pyampanbos ma paikya irik bepon ro ras Manseren ifyafer ya, ras payamyum beba ani.
21 Ma mansei befararyor kuker snonsnon Manseren nari isma aski.
22 Ne, kawasa Israel, mkorower wos nane: Roi yakofen kuker ya isoine, Yesus ro Nazaret, snonkaku Allah kyimfir kwar ma fyasnai faro mko kuker samambrab ma abyair-abyair kanandor Allah ifrurna kuker Yesus ro fandu mko raris mkofawi. 23 Iso Allah byuk, imnis marisen byedi, ma mkopai i kwar bo mkomun i kuker bramin ro er-er bebarbor. "Bape Allah byawes i ma fyaspar i bur marindi marmar ya, snar papok marmar ya ipok fa kyarwarek i ba. 25 Snar Daud ikofen ro i dobo:
'Yamam besya kwar faro Manseren, snar dores fanam aya isof yapok yamarmer ba.
26 Ebedari sneri marisen syadi ma rur yedi sandik Manseren, ma kraf yedi kenem kuker aski,
27 snar rwir aya faro munaibui ba, ma mam monda Manfamyan besren bedi i pokemba. 28 Wakofen badir faro aya nyan kankenem ya;
yamarisen syadi ro barpon bedi snar au sya fanam aya. 29 Naek ma srar, ryani yakofen bayirbos faro mko ro Daud, er kobedi kpusedi. Imar kwar ma seraki ma rus byedi, isya kaker ro fanduko isof ras ine. 30 Bape ikada nabi dirya ma ifawi, Allah byeasas be i kwar kuker soar, nari isiber oso ro Daud kpu byesi fa bye wairek.
31 Ebedari myam rarpon kwar ma ikofen ro Wairek
abiber byedi, rofyor ikofen, nari yamam monda au ro munaibui ba, ma kraf bedi ipokem ba.
32 Yesus ine kada iso Allah byawes ya, ma ro abiber byedi nkoine kam nko besaksi. 33 Ma Allah ikanow i kwar ro bar raku byedi ma isma Rur Besren byeasas ani, i sabui fa iso mkomam ma mkorower ine.
34 Snar Daud kada, dekbe boiyaswa ba, mboi mankundi iko­fen:
Manseren ikofen kwar faro Manseren yedi: 35 Kwain ro bar raku yedi,
isof yafrur mbrob besi fa seararef ro wemssu.
36Inja er Israel syakam ipyum syadi si fawibos, isoine Allah isiber Yesus kwar, mkopai ro aprop ani, fa bye Manseren ma Kristus."
37 Rofyor simnaf rarirya sisnesna nkarsosen, isof sifuken faro Petrus ma manwawan beso ansi: "O naek nkobesi mko, rosaiso nari nkofrur ya?"
38 Inja Petrus kyarem faro si: "Mkombror ma ibye kada mkor fa mkosma masi sren kuker snonsnon Yesus Kristus bebuk am­pun ro sasar mkobena, ma nari mkosma Rur Besren. 39 Snar mkoiso bebeknam asas ani ma faro romawa mkobesi ma faro kawasa bebinkwan kaker sya, isoine dandonek nari besma farar­yor ro Manseren Allah kobedi."
40 Ma kuker wos beso nabor wer Petrus byesaksibos beri, ma imsorbo danun si ma ikofen: "Mko faspar mankun mko bur syos bebarbor sine."

Jemaat bepon ro Yerusalem kankenem sedi 1:41-47
41 Kawasa bekyar Petrus wos byena sor fa sisma masi sren ma ro ras ani dandonek befnobek sya indokada syaran rikior. 42 Sikam si souser manwawan ansi farkarkor sena kuker babeoser. Ma sikam siraryur besyakwar fa spanasnis mamami ma senadi. 43 Kawasa ansi simkak kam, snar manwawan ansi sifrur abyair kanandor nabor. 44 Ma kawasa bekyar kwar syakada sbeoser ma nana sena snakam na, 45 ma ro fandu si, ono sisya sbob besya kwar nana sena ma sirarwasna faro kawasa ansi imnis ananjar sena oser-oser. 46 Kuker babeuser ma kuker sne oser siryur ro ras-ras kam ro Rum Allah. Spanasnis mamami ro rum sena oser-oser ro rum be rum ma sanan kam kuker raryab ma kuker
272
sne benapes, 47 mboi sisandik Allah. Ma kawasa kam simarisen si. Ma ras-ras nakam Manseren byuk kawasa sibor fa sifnobek kuker snonkaku besma aski.
Petrus byuk pararei faro snon manis oso 3:1-10
Ro ras oso fanam oras nadi, isoine oras kior fafisu ori ikren, Petrus ma Yohanes suyek be Rum Allah. 2 Ro dia snon oso isya byemanis rofyor snari daben i isof sunfarma i kuker waryar. Ras-ras kam snon ani sriri fanam kedwai beba ro Rum Allah, benirbe kedwai Bepyum, insa dor farsarser faro snonkaku besun ro Rum Allah sya. 3 Rofyor snon ani myam, Petrus ma Yohanes sube susun ro Rum Allah, inja dor farsarser ro su. 4 Sumam bosi ma Petrus ikofen, bo dobo: "Mambe nurori." 5 Inja snon ani iknower su kuker kakyar nari isma roi oso ro su. 6 Bape Petrus ikofen, bo dobo: ' Sarak ma brawen yana onoba, bape rosai yasma ya, yabuki faro au: Kuker snonsnon Yesus Kris­tus, snon Nazaret ani, wambran!', 7 Raimnai ikin snon ani brasi bar rakuya ma iyeri fa dores. Rofyor aniberi fasfisew ro wemin byesu nsambrab. 8 Snon ani dores, ma doper ma imbran mura-muma ma iso su randum ro Rum Allah, imbran dapoper ma isandik Allah. 9 Kawasa ansi kam smam imbranbo isandik Allah, 10 raimnai kawasa ansi smambabir iso bekainbo befararyor farsarser ro kedwai Bepyum ro Rum Allah, isof sikam sikandor ma sikmom rosai bebesya kukeri.
Petrus fafaya byedi ro rumbrawer Salomo 3:71-26
11 Snar snon ani iso wanan Petrus ma Yohanes su, inja kawasa bebor bekandor ansi srama spanjuber sko ro rumbrawer snirbe Salomo. 12 Petrus myam kawasa bebor ansi bo ikofen: "Ne, ka­wasa Israel, snaro mko kandor kuker roi bebesyanine ma rosai mko knower inko imnis inkoiso befrur snonkaku ine fa imbran snar samambrab roba souser inko bena nerer? 13 Allah Abra­ham, Ishak ma Yakub, Allah kpu kobesi byuk payamyum faro Manfamyan Byedi kwar, isuine Yesus mkobob ma mkopampum ro barpon Pilatus, rofyor Pilatus kyara fa dobo fyaspar i. 14 Bape mkopampum kwar, Besren ma Benapes ya, ma mkomarisen snon mamun oso be sasuref bemko. 15 Rarirya Bye Manfarkin kankenem ya, mkomun i kwar, bape Allah byawes i ro munaibui; ma roi bebesya nane inkoiso bebesaksi. 16 Ma snar kakyar faro snonsnon Yersus, rarirya snonsnon ani iso bebuk sambrab kwar faro snonkaku mkomam ma mkofawi ine; ma kakyar ani bebuk pararei kwar faro snon ine, ro barpon mkobena kam.
17 Ne, naek ma srar mko, yafaw mkofrur rarirya snar fawawi ba mkobena, imnisbos kaku manfarkin mkobesi. 18 Bape kuker nvan ine Allah ifrur mnis rosai ikofen kwar ro bepon kuker sba­yo nabi-nabi Byesi, isoine Wairek iwan ani nari isma marindi. 19 Inja mko mbror kada ma mkokaber insa sasar mkobena ne­bepyos. 20 Insa Manseren byuk fafisu marisen ma iwan Yesus Kristus, byuk bemko ro randak ya. 21 Kristus ani kyain ro boiyas isof fafisu roi bebor nakam namnis raris mob Allah ikofen kwar kuker sbayo nabi-nabi besren byesi ro awar madero. 22 lmboi Moses ikofen kwar, bodobo: 'Manseren Allah nari byawes faro mko nabi oso ro fandu naek mkobesi imnis i wan aya: Mko mnaf i ro roi bebor nari ikofen faro mko. 23 Ma nari ro fafisu iyama mansei bemnaf pyum nabi ani ba ikada nari byebemun ro fandu er kobesi. 24 Ma nabi sibor bekofen kwar randak ro Semuel ma bepon roi, sawos kwar ro fafisu ine. 25 Mkokada mko beknam wos nane ma mkosma rarwas ro asas Manseren Allah byuk kwar faro up kobesi, rofyor ikofen faro Abraham: Kuker kpu besi er kam ro supswan nari sisma bok. 26 Ma faro mko kada ebedari Allah byawes Manfamyan Byedi ma iwan i faro mko insa byebok mko ma fyarkin mko oser-oser fa imbror ro sasar barbor bebor byena."
Petrus ma Yohanes ro barpon Kankain Karkara Agama 4:1-21
Rofyor Petrus ma Yohanes su yawawos kaker kuker kawa­sa bebor ansi, mananir bewaren Rum Allah kuker kawasa Saduki srama fasaw faro su. 2 Snon ansi simsorbos kaku snar sufarkor kawasa bebor ansi ma subaryas, Yesus
byeknam ro abi­ber fandu snonkaku bemar sya. 3 Inja sfor su ma ssun sube bui snar rob kwar, inja siwaf meserdi. 4 Bape rofandu snonkaku bemnaf farkarkor ansi sibor sikyar, isof dandonek sedi indokada sesnon syaran ririm.
5 Ro meserdi manfarkin-manfarkin Yahudi ma bebarara­bebarara kuker befawinananem Refo Yahudi sfananjur ro Ye­rusalem 6 Kuker Imam Beba Hanas ma Kayafas, Yohanes ma Aleksander ma snonkaku beso kam besun ro keret Imam Beba. - Rarirya ssun Petrus ma Yohanes be barpon kankain ani ma sirandak sifuken su, bo sobo: "Kuker papok rosai robaido kuker snonsnon mansei mufrur rarirya?"
8 Inja Petrus kyarem, kuker papok Rur Besren: "Ne,
274
manfarkin-manfarkin er ma bebarara-bebarara, 9 rofyor knikine mko kukeb nu snar fararur pyum faro snonkaku beduf oso ma mkobo nu kofen badir kuker papok rosai snon anine isma para­rei, 10 inja mko kam ma er Israel besiper mkofawi kwar, isoine kuker snonsnon Yesus Kristus, snon Nazaret, mkopai kwar ani, bape Allah byawes i kwar ro fandu snonkaku bemar sya - ma kuker papoik Yesus ani snon ine dores kuker pararei ro barpon mkobedi.
11 Yesus ani irya karui befawi bebawes rum sya sisawen ya - isoine mankun mko, -
bape i bebe karui dopir ya.
12 Ma koreri isya ro snonkaku oso beseba demir kuker Yesus, snar ro supswan besiper ine snonsnon oso beso isya ba besma kwar papoik ro Allah fa bebuk koreriya mabeko."
13 Rofyor fananjur ani smam Petrus ma Yohanes bri subena ma sifawi, sukada snonkaku waworek befarkorba, inja sikam sikandor; ma smambabir su imnis snonkaku beso Yesus. '4 Bape rofyor smam snon beprei ani dores kuker su, inja sawos royo ba fa siksampum su. 15 Ma rofyor siwan sufa susasyarbur fananjur ani, insape skara, ma sobo: 16 "Nyan rosai nari kun faro snon­kaku sine? Snar kawasa kam ro Yerusalem besiper, sifawi kam kwar, sufrur abyair kanandor oso kwar ro fababa ma kopok kofamyun iba. 17 Bape insa roi bebesya ine imbran awer ro fandu kawasa bebor ansi, ipyum syadi kodwarek si, insa sawos kaker awer ro snonsnon ani faro manseirya kaker."
18 Rofyor siwan kwar fa susun wer, ssoser faro su insa sawa­wos roba sfarkor kaker awer snonsnon Yesus. 19 Bape Petrus ma Yohanes sukarem faro si: "Mankun mkokara, rosai benapes ro barpon Allah: koso mkoke roba koso syadi faro Allah. 20 Snar nari inkomnai baberi fa inkawawos ro roi inko mam ma inko mnaf kwar. 21 Bape sbabekwef manwawan ansi syadi wer, fama barpur ya srir si snar kankain ani sisma nyano ba fa ssbuk sama­myai faro su, snar simkak kawasa bebor ansi, bebuk sanandik faro Allah snori snar roi bebesya kwar ani. 22 Snar snon beprei kuker abyair kanandor ani umur byedi isyadi kwar ro wampasi wambarek samfur rifiak.

Jemaatsya nadi sena 4a3-31
23 Rofyor sfaspar su kwar Petrus ma Yohanes sura faro min subesi; ma sufarfyar ro roi bebor mananir imam-imamsya ma bebarara Yahudisya sikofen faro su anna. 24 Fafisu min subesi si­mnaf wos anna, sikam sinadi faro Allah, sobo: "O Manseren, au befrur nanki, supswan ma roi bebor kam bero ina. 25 Ma kuker famfnobek Rur Besren ro manfyan bedi Daud, kma inkobedi, wakofen kwar:
Snaro er-er sya sembrus, snaro keret-keret ro er-er sya skakara ro roi bebefromo? 26 Wairek-wairek supswan sfasasos ma bebarara sya sfananjur fa sisampum Manseren ma Kris­tus.
27 Snar kaku beri Herodes ma Pontius Pilatus kuker er-er ma keret-keret ro er Israel siraryur kwar ro mnu ine fa sisampum Yesus, Manfyan Besren bedi rwem kwar, 28 fa ifrur roi bebor kam fasnai kwar ro randak ya kuker papoik ma marisen bedi. 29 Ma fafisu ine, o Manseren, mamkada rariso sfamfabri kuker inko inja buk faro manfyan besi bri fa inkobuk baryas wos bedi. 30 Wasu bramsu fa buk pararei faro snonkaku, ma wafrur abyair­abyair ma fasasnai kanandor kuker snonsnon Yesus, Manfyan Besren bedi."
31 Ma ro fafisu sisya senadi, mob siryur ro ani imararer ma sikam sifo kuker Rur Besren, ma sbaryas wos Allah kuker bri.
Jemaatsya kankenem sena 4:32-37
32 Rarirya raryur snonkaku bekyar kwar, sikam sesne oser ma serur oser, ma oso ikofen ba, nana byena faro mankundi, bape roi bebor anna faro sikam. 33 Ma kuker papoik beba manwawan ansi ssbuk kesaksian ro abiber Manseren Yesus, ma sikam si­kenem ro saswar ma fakamaman Allah. 34 Rarirya oso ro si dananjar ba; snar sikam bena saprop roba rum, sbob nana se­na ma maeja ro roi sbob anna ssun na 35 ma srir na ro barpon manwawan ansi siwesna; raimnai sirwas na faro snonkaku ansi oser-oser imnis fandun byena.
36 Rarirya kako kuker Yusuf manwawan sya sap kako ibe Barnabas, isoine romawa sneprei, snon Lewi beraker Siprus. 37 Byob yaf byedi, ma pipi sya dunsi faro manwawan ansi.

Ananias ma Safira 5:1-11
Snon oso beso snori Ananias. I kuker swari snori Safira subob saprop mnuk oso. 2 Kuker fawawi ro swari Safira sukram maeja saprop ani barya ma baryakada Ananias duni fa ryiri ro barpon manwawan ansi siwesna. 3 Bape Petrus ikofen, bo dobo: "Ananias, rosai bebewari ibiris byewayam snembri, isof wafrowes Rur Besren ya ma wakram maeja ro yaf bob ani barya ? 4 Rofyor bob saprop ani baim, saprop beirya, ma rofyor bobi kwar, maeja ya kako isya ro bramsi ? Snaro kwara ro snembri fa wafrur roi beradine ? Wafrowes snonkaku ba , boi wafrowes Allah.” 5 Rofyor Ananias imnaf wos ani isapi ma imarbos beri. Inja kawasa kam bemnaf roi bebesya anine simkak fafayaba. 6 Ma romawa babo ono srama: spankun bemar ani, ma ssuni ro waryar randi, fa skriri.
7 Indokada oras rikior nawas wer, Ananias swari syun boi ifawi roi bebesya kwar ya ba. 8 Petrus ikofen faroi, bo dobo: “Wakofen kaku faro aya, maeja bero saprop mubob ani iryakamke ? Bin ani kyarem bo dobo: “Kaku rariya”.
9 Petrus ikofen: “Snaro mube oser fa mufrowes bir Manseren Rur byedi ? Mame snonkaku insandi bekrir swambri sya si beyores ro barpon kedwa ya ma nari sakun au kako ro waryar bebondi.” 10 Rofyor ani beri bin ani isapi ro barpon Petrus wemin byesu ya ma imarbos beri. Rofyor ani snonkbor ansi ssun, sisma bin ani imar kwar, inja ssuni ro waryar ya randi ma sikriri fanam swari. 11 Inja jemaat ani besiper ma kawasa bemnaf roi bebesya ine simkak fafayaba.

Abyair ma fasasnai kanandor 5:12-16
12 Ma manwawan ansi sifrur abyair nabor ma fasasnai kanandor ro fandu kawasa bebor ansi. Kawasa bekyarsya kam siryur besya kwar ro rumbrawer Salomo kuker babeoser. 13 Snonkaku beso sya simku ba fa seoser kuker si. Rariryano kawasa bebor ansi kam semaf si. 14 Ma fababye muma snonkaku befnobek fa bekyar Manseren sibor kaku ibye snon ma bin, 15 rarirya ssun be­duf ono bebondi, benyan beba, ma srir si fa sbarek ro kamboi ro yar sena, insa Petrus rofyor imbrainuk, nin byedi dunuk ro si. '6 Ma snonkaku bebor beraker mnu-mnu fanam Yerusalem ka­ko semaranibo srama ssun beduf sesi ma snonkaku rurbemabak iswober sya. Ma sikam byuk pararei faro si. -
Manwawan ansi sebefaspar ro bui 5:17-25
12 Barpurya Imam Beba kuker beso isya, isoine snonkaku ro rarwas Saduki sirandak fa smunwarek si, snar sisnesna namsor kaku beri, '8 inja sfor manwawan ansi fa sismai ro bui ro mnu ya. '9 Bape rofyor rob kwar Manseren malaikat byesi oso syeben kedwai bebor ro bui ma dunsi bebondi ma ikofen: 20 "Mkora, mkores ro Rum Allah ma mko baryas wos bekenem ya faro ka­wasa bebor ansi."
21 Seuser anun ani, ma fyor arwo babo sra ssun ro Rum Allah ma sirandak ssbuk farkarkor ro dia. Rofyor ani Imam Beba ma beso isya siwan Kankain Karkara Agama fa siryur, isoine bebarara kankain er Israel sya kam, posa siwan fa ssun manwawan ansi ro bui. 22 Bape rofyor snonkaku siwan ansi sra sikofen bayir, 23 bo sobo: “Inkora boi bui isisen pyum kaku ma manwadwaren sya kam sisya ro mob sena ro barpon kedwaya, bape rofyor inkoseben kwar, inkosrow snonkaku osero ba ro bui.” 24 Rofyor mananir bewaren Rum Allah ma mananir imam-imamsya simnaf wos anna, sebirbar ma sifuken inja rosai bebesaya kwar kuker manwawan ansi. 25 Bape snon oso ryama faro si ma ikofen: “Mkomame, snonkaku mkobefa besun ro bui, sisya ro Rum Allah ma ssbuk farkarkor faro kawasa bebor.”
Manwawan ansi sisya ro barpon Kankain KarkaraAgama - Ananun Gamaliel 5:26-42
26 Inja mananir bewaren Rum Allah kuker min byesi sra ssun manwawan ansi, bape kuker ababen, snar simkak nari kawasa bebor ansi ssosi kuker karui.
27 Ssun manwawan ansi bebarpon Kankain Karkara Agama. Imam Beba ifuken si, 28 dobo: "Inkodwarek pakrek mko kwar insa mkobuk farkarkor kaker awer. Bape mko baryas farkarkor mkobena, ro Yerusalem besiper, ma mkomarisen mkorir Snon ani rik byedi fa nek inko," 29 Bape Petrus ma manwawan beso ansi skarem, sobo: "Inkoso syadi faro Allah ro inkoso snonkaku. 3° Up kobesi Allah sedi byaus Yesus kwar, mkomun i ma mkopai ro aprop.
3' I kada isma sabsiber ro Allah mankundi bar raku byedi fa byemanfarkin bebeknam koreri, insa Israel simbror ma sisma ampun ro sasar sena. 32 Ma inkoine inkobe saksi ro roi bebor annane, inko ma Rur Besren, Allah byuk faro kawasa sya kam bebeuser Yesus."
3' Simnaf wos anna sisnesna nfafardun ma skara fa sibe smun manwawan ansi. 34 Bape snon Farisi oso ro fandu kankain ani snon befawinananem Refo Yahudi snori Gamaliel, kawasa sibor semafi, iyori ma dor, insa siwan snonkaku ansi fa sisasyar resari. 35 Raimnai ikofen faro kankain ani: "Ne, kawasa Israel, mkoka­ra nabye resari, rosai mkomarisen mkofrur faro snonkaku sine. 36 Snar ro bepon Teudas ikbawes kwar ma dow mankundi besnon beba, ma snonkaku besoi sya indokada utin rifiak; bape smun i ma besoi sya kam sibur besisye ma roi bebesya ani imnai. 37 Posa kwar roi, ro fafisu fasfas epen barbor snonkaku sya, Yudas snon Galilea oso ikbawes. Dun kawasa sibor kaku fa siso i ro mbrus byedi, bape ikako imar, ma besoi sya kam sibesisye. 38 Ebedari yakofen faro mko: Mkopok mkofrur roi oso baberi faro snonka­ku ansine. Mkorir si, snar rofyor roi sifrur ine- byeknam ro snon­kaku nari ipromes, 39 bape rofyor byeknam ro Allah nari mkopok mkodwarek snonkaku sine ba; snar imbude mkosampum Allah." 40 Rarirya siso farkarkor ani. Ma sor manwawan ansi fa siprer si ma sidwarek si insa ssbuk farkarkor kaker awer kuker snonsnon
Yesus. Raimnai siwan si fa sibur.
41 Manwawan ansi sibur kankain ani kuker raryab beba, snar skara kwar sikako sakbe kandera ma San anonef snar
snonsnon Yesus. 42 Rarirya ras-ras kam ssbuk farkarkor pdef ro Rum Allah ma ro kawasa rum sena ma sbaryas Ankankinem Bebye bekur Wairek.

Snon rifik beyuf farmvan besabararsya 6:1-7
Ro fafisu ani, kawasa Kristen besun babo sya sibor syadi wer, isof ro fandu kawasa Yahudi beyawosbe Yunani sya surem kawasa Ibrani sya, snar rarwas faro kabom sesi sefandun siba ro afuf farmyan bero ras-ras. 2 Snar roi bebesya nine manwawan samfur seser risuru ansi sor kawasa Kristen sya kam fa sfanjur ma sikofen: "Inko kara imnisba, snar inko myaren ba fa inkobarvas Allah wos ya, snar afuffarmyan meja ya. 3 Inja naek ma srar mko ibye mko kinfir snon rifik ro fandu mko. Snonkaku kofawi kam kankenem bepyum ma befo kuker Rur Besren ma befawina­nanem, insa ko kanow si fa suf fararur ine, 4 insa mankun inko inkomam ker nadi ma afuffarmyan wos ya."
5 Karkara ani jemaat besiper simarisen i, inja skinfir Stefanus snon oso befo kuker kakyar ma Rur Besren, ma
Filipus, Prokhorus, Nikanor, Timon, Permenas ma Nikolaus, snon oso beso agama Yahudi ro Antiokhia. 6 Raimnai
ssun si bebarpon manwawan ansi, ma manwawan ansi srir sibrasna ro sibrusna ma senadi.
7 Allah wos byedi iryer syadi wer, ma dandonek kawasa Kristen ro Yerusalem sibor syadi wer, ma imam sya sibor
sakkyar ma sakso kako.
.Ssbuk safsof faro Stefanus 6:8-IS
8 Ma Stefanus, befo kuker fakamaman ma papoik, ifrur fa­sasnai kanandor ma abyair-abyair ro fandu kawasa. 9 Bape na­ek ono sikbawes ro fandu jemaat Yahudi, sap sibe kina jema­at Libertini - kina jemaat ansi ido snonkaku ro Kirene ma ro Aleksandria - fnobek snon Yahudi ono beraker Kilikia ma Asia. Snon ansi sfamfabri kuker Stefanus, '° bape sipok sisam­pum Stefanus fawawinananem byena ba ma Rur bedifi fa da­wos ya ba. 11 Inja sna wosi kuker snonkaku ono ma sikofen bo sobo: "Inkomnaf kwar ikofen wos anonef faro Moses ma Allah." 12 Kuker nyan beradine sfarkor ninyan kawasa bebor ansi ma bebarara ma befawinananem Refo Yahudi; fa soper Stefanus, sismeri ma ssuni bebarpon Kankain Karkara Agama.
'3 Ma siwan saksi ankarkar ono fa sikofen: "Snon ine dawos besya kwar wos anonef bekur mob besren ine ma sasoser Refo Yahudi, '4 snar inkomnaf kwar ikofen, Yesus snon Nazaret ine, nari kyakok Rum Allah ine ma syadwer rari Moses byefa bebe­waris beko." 15 Kawasa beryur ro Kankain Karkara Agama ine siknower Stefanus, ma smam Stefanus barpon byedi isnai imnis barpon malaikat oso.
Stefanus byesanowarek mankundi 7:1-53
Imam Beba ikofen: "Kaku rariryake?" 2 Stefanus kyarem, bo dobo: "Ne, naek ma sinan-sinan, mkomnaf nabye! Allah bebye syadi fyasnai bayir mankundi kwar faro sinan up bepon kobedi Abraham, rofyor isya kaker ro sup Mesopotamia, fafisu kyain faswef baim ro Haran, 3 ma dawos faroi: Wasasyar bur mnu bedi ma naek srar besi ma rwabe mnu nari Yafasnai faro au. 4 Inja isasyar ro mnu kawasa Kasdim, ma ryama kyain faswef ro Haran. Ma rofyor kmari imar kwar, Allah iwan i fa ibur sup ani besup ine, mob babo ine, mko kain ro ine; 5 ma ro dia Allah byuk pusaka faroi ba, ma saprop mnuk ono roba, bape Allah byeasas nari byuk sup ani faroi ma kpu ma up byesi, bape ro fafisu ani isma romawa baim. 6 Ma Allah ikofen radine, nari kpu byesi semandaman ro sup amber ma nari sewayam si bemanfyan ma sifrur kandera si bewampasi wambarek utin rifiak." 7 Bape Allah ikofen: "Nari er bebewayam ansi yabuk samamyai faro si, ma nari sisasyar kwar ro dia ma seari faro aya ro mob ine. 8 Raimnai Allah byuk faroi asas sofuk; ma rarirya Abraham da­ben Ishak, ma ifrur sofakfuk byedi ro ras bebewar ya; ma Ishak daben Yakub, ma Yakub daben kpu samfur seser risuru koban si.
9 Snar sne masasor, ro kpu kobesi inja sbob Yusuf besup Ma­sir, bape Allah ryowusi, '° ma fyaspari ro kandera byena kam ma byuk faroi saswar-fakamaman ma fawawi nanem ro fafisu dores ro barpon Firaon, wairek Masir. Firaon isiber i fa byefaker ro sup Masir ma rum wairek besiper. 11 Ma ro fafisu ani andoba myun sup Masir besiper ma sup Kanaan, ma sekandera naba, isof kpu kobesi sisma nanan ba. 12 Bape rofyor Yakub imnaf, ro sup Masir gandum sisya inja iwan up kobesi be Masir. Ine kada rara bepon ya iri. 13 Ma ro rara bebesuru ya Yusuf fyasnai badir mankundi faro naek byesi, isof Firaon ifawi Yusuf er ma barpur byesi. 14 Barpur ya Yusuf iwan fa sfaryan kmari Yakub ma naek byesi kina senakam barbor sedi se samfur rifik seser ri rim. 15 Rarirya Yakub fyaryan besup Masir. Ro dia Yakub imar, I ma kpu kobesi. 16 Kor sesi ssunsi be Sikhem ma sikramsi ro rus Abraham kyobes kwar kuker pipi sarak ono ro Hemor romawa byesi ro Sikhem.
17 Bape asas Allah byuk faro Abraham fyanam imnis kwar, ma er ani iryewen ma sibor ro sup Masir, 18 Isof wairek babo oso ikbawes ma ikif sasoser ro Sup Masir, snon ani dakfawi Yusufba. 19 Wairek ani syewar nyan ankar ma sararer faro er kobedi ma ifrur kandera kpu inkobedi, ma iwanbo sisawen romawa kasun sesi, insa er kobedi ipromes. 20 Ro fafisu ani Moses byebeaben ma ipyum ro mamam Allah. Paik ri kior byebefaduru ro kmari rum byedi. 21 Raimnai sisawen i, bape imboki Firaon duni ma iwan fa sfaduru imnis binkundi romawa byedirya. 22 Ma Moses byebefarkor kuker fawawi bebor ro kawasa Masir, ma ipok ro wos ma fararur byena.
23 Fafisu byeumur wampasi wambarek samfur rifiak, iswaruser ro sneri fa ryakaki naek byesi, isoine kawasa Israel. 24 Rofyor ani myam snon Masir ya iprer naek byesi oso, inja ifnobek i ma myun snon Masir ani. 25 Kyara dobo naek byesi nari sifawi, Allah byuki fa fyaspar si, bape sikada sifawiba. 26 Ro meserdi ryakaki siwer ma fyor ani, snon Israel risuru sumunsu, ma syewar fa byedaisu dobo: Naek mko! Mkofawibake mkobemambekanaek ? Snaro mkomunyae mko ? 27 Bape snon befrur sasar faro min byedi ani isampum Moses ma ikofen dobo: 28 Mansei bekanow au fa bemanfarkin ma mankara faro inko ? Inja wobo wakmun aya imnis mandobindi mun snon Masir ani ? 29 Moses imnaf wos ani, ifrar bur ma ikenem imnis mandaman ro sup Midian. Ro diwa daben romawa snon risuru.
30 Ma wampasi wambarek samfur rifiak nawas myam malaikat oso ro sup beursba fanam bon Sinai rofor besber besasyar ro manuk. 31 Moses ikandor snar mamam ani, ma fafisu ryabe mob ani fa myam fanam, Manseren dawos faroi: 32 Aya ine Allah up besi, Allah Abraham, Isak ma Yakub, inja Moses rayadai ma imkuba beri rofyor myam roi bebesya ani. 33 Manseren Allah ikofen faroi: Per roi besower wemsi, snar mob, wores ro ani, saprop besren dirya. 34 Ya mamepen kwar kuker kaku beri babekandera bekur er ayesi ro sup Masir, ma yamnaf kawar fafafko sena, ma yado kwar insa yafaspar si; inja rwama, insa yawan au besup Masir.

35 Moses ine iso simewer kwar ani, ma sikofen: Mansei be­kanow au bemanfarkin ma mankara? - Moses ani iso Allah iwan fa bebemanfarkin ma beyun aski kuker fafnobek malai­kat, befasna mankundi kwar faroi ro manuk. 36 Iso beyunsi fa sisasyar kuker frur fasasnai kanandor ma abyair-abyair ro sup Masir, ro soren berik ma sup beursba, wampasi wambarek sam­fur rifiak. 37 Moses anine kaker iso bekofen faro kawasa Israel: Nabi oso bemnis raris aya ine nari Allah byausi faro mko ro fandu naek mkobesi. 38 Moses anine iso beyores fanandu jemaat ro sup bebeursba fandu malaikat bekofen faroi ro bon Sinai ma up kobesi; ma iso bemnaf wos-wos bekenem, raimnai beyakbuk wos anna wer faro mko.
39 Bape kpu kobesi simewer siso useri, boi spampumi. Ro sisnesna simarisen skaber besup Masir. 40 Inja sikofen faro Haruni: Wafrur amfyanir ono faro inko, bembran ro barpon inkobedi, snar Moses beyun inko fa inko sasyar bur sup Ma­sir am - inko fawiba rosai bebesya kwar kukeri. 41 Ma rofyor ani sifrur sapi mkun oso ma sikun farsarser faro amfyanir ani ma simarisen kuker rosai sifrur ro mankunsi ani. 42 Inja Allah myambur si bo ryirsi fa seari faro roi bebor bero nanki imnis fasfas bero syap nabi-nabi:
'Inja rosai mko bukfarser faro aya ma aiwan rosai mko karuk besamsom
fafisu wampasi wambarek samfur rifiak ro sup bebeursba ani, ne, er Israel? 43 Royo baim, mboi mkobar abdares Molokh ma mak amfyanir Refan,
amfyanir-amfyanir mko frur ani faro mko syom. Rarirya nari Yun mko ma Yasawen mko isof ro Babel bar iwara.' 44 Rum bebesaksi faro kpu kobesi ro sup bebeursba, imnis Allah syoser kwar faro Moses insa ifrur raris rum myam kwar ya. 45 Rum ani kpu kobesi sisma i ma kuker farkankin ro Yosua suni bo ssun ro sup ine, isoine fafisu sup me byebeyun bur er-er beso, Allah iyaw ro barpor. kpu kobesi; rarirya isof fafisu Daud. 46 Daud isma saswar ma fakamaman ro barpon Allah ma dor insa Allah imarisen ido ifrur rum oso faro Allah Yakub kyain ro. 47 Bape Salomo kada iso bebawes rum oso faro Allah.
48 Bape Allah bekaki syadi ipok fa kyain ro rosai snonkaku sifrur kuker bramin ba, imnis rosai nabi sya sikofen:
49 'Nanki irya karapesa nasan ayedi, ma supswan irya araref ayedi. Rum rosai nari mko frur faro aya, rarirya Allah ikofen, mob rosai nari bebemananai faro aya?
50 Mkofawi bake nanefakam brawr bero brassu?'
51 Ne, snonkaku bukor bepakrek ma sne besouser ba ma kna­ram beproi, mko kada mkosampum Rur Besren, imnis kpu mko besi rarirya mko kako. 52 Mansei si ro nabi-nabi sya beyaksma kandera ro kpu mkobesi ba? Mboi smun snonkaku bepon sya bebaryas raramuma ro snon benapes, ro baboine mko fa­myun ma mkomun kwar ani. 53 Mkosma kwar sasoser ro Re­fo Yahudi ma malaikat-malaikatsya ssbukbe mko bape mkoso naba."
Stefanus smuni - Saulus isya kako 7:54-8:1a
54 Rofyor Kankain Karkara Agama simnaf wos anna sisnesna nasam kaku ma sark fafais sinasna. 55 Bape Stefanus befo ku­ker Rur Besren iwakwaker be nanki ma myam payamyum Allah ma Yesus dores ro bar raku Byedi. 56 Inja ikofen: "Kaku beri yamam nanki byas ma Rumkun Snonkaku dores ro Allah barpon Byedi."
57 Rarirya sar naba ma snos siknasna bo sopri ma sfori. 58 Sismeri be mnuya bandiri, ma ssoi kuker karui. Ma saksi-saksi sya srir syatu sena ro barpon snonkbor benir Saulus. 59 Fafisu ssoi, Stefanus byenadi, bo dobo: "O Manseren Yesus, wun rur ayedi." 60 Kyain wepur ma dor naba: "Manseren befa sbar awer sasar ine!" Ikofen rarirya posa imar. 1a Saulus kako dakmarisen fa Stefanus smuni.

Kandera bekur jemaat Yerusalem 8:16-3
1b Ro fafisu ani randak ro kandera beba bekur jemaat ro Yerusalem. Sikam sibur sfamok sup Yudea besiper ma Samaria, demir manwawan ansi si bekainepen. 2 Kawasa bekyar sya skanes Stefanus ma sikriri.
3 Bape Saulus syewar nyan fa fyasasye jemaat ani inja syun­syaye rum be rum ma ismer snon ma bin bebandi ma byesi fa ssun ro bui.

Filipus ro Samaria 8:4-25
4 Kawasa Kristen bebur famok ansi simbran ro sup besiper ma sbaryas Ankankinem Bebye. 5 Ma Filipus ryabe mnu oso ro Samaria ma byaryas Wairek faro snonkaku bero dia. 6 Rofyor kawasa bebor ansi simnaf Filipus baryas byena ma smam fasasnai kanandor ma abyair-abyair ifrurna, sikam sesne oser simarisen rosai byaryasna. 7 Snar kawasa bebor rur bemabak siwober sya, rur bemabak ansi si sasyarbo siyiw naba, ma snonkaku sibor bepapipen ma bebemanis ono ifrursi fa siprei. 8 Rarirya raryab beba kaku ro mnu ani.
9 Snon oso snori Simon fyoro kwar nya mon ro mnu ani ma ifrur kanandor kawasa Samaria, ma dow mankundi be snon be­ba. '° Snonkaku sya kam kasun beba sisoi ma sikofen: "Snon ine isma papoik ro Allah, sorbe Papoik Beba." 11 Ma sikam sisoi snar fyoro kwar ifrur fa sikandor kuker fararur mon byesi. 11 Bape baboine sikyar faro Filipus bebaryas Ankankinem Bebye ro Babesasoser Allah ma snonsnon Yesus Kristus, ma sor fa sisma masi sren, ibye snon ma bin. 13 Simon mankundi kako dakkyar, Ma rofyor isma masi sren kwar, iso wanan Filipus, ma ikandor rofyor myam abyair-abyair ma fasasnai kanandor beba bebesyana.
14 Rofyor manwawan bero Yerusalern simnaf, sup Samaria ka­wasa ansi sisma wos Allah kwar, inja siwan Petrus ma Yohanes surabe Samaria. 15 Sura kwar ro dia manwawan ansu subenadi, insa kawasa Samaria saksma Rur Besren. 16 Snar Rur Besren ya dado faro snon oso baim ro fandu si, snar sisma masi sren mon­da kuker snonsnon Manseren Yesus. 17 Raimnai susawar dofensi, posa sisma Rur Besren.
18 Rofyor Simon myam Rur Besren ya dado faro kawasa ansi snar manwawan ansu ya susawar dofen si, inja byuk pipi ono faro su, ma ikofen: 19 "Mubuk be aya kako papoik ani, insa rofyor yaksawar dofen snonkaku ono, sikako saksma Rur Besres. 20° Bape Petrus ikofen faroi: Mboi pipi besi nari sro ku­
ker au, snar woboda, fakamaman Allah kwobes i kuker pipi. 21 Wasma rarwas osoba ro mnuk ine, snar snembri inapes ba ro barpon Allah. 22 Ibyekada wambror ro barbor benane ma benadi faro Manseren, insa byuk ampon ro swaruser bero snem bri; 13 snar yamam snembri byepus kwar ma syarmar ma barbor bena newayam au."
24 Simon kyarem: "Ibyekada mkonadi kuker aya faro Manse­ren, insa roi bebor mko kofen kwar nane nkur awer aya."
25 Sube saksi ma subaryas Manseren wos byedi kwar sukaber be Yerusalem ma ro mararan subedi subaryas Ankankinem Bebye ro mnu-mnu nabor ro sup Samaria.

Wos refo: Matius 23

68
MATIUS 23
syadi ro sasoser Refo Yahudi mkamdwerna, isoine: napnapes ma sawarwar ma babeuser. Inja kofrur oser ma kopok kamdwer bese na ba. 24 Ne, mko manfarkin bepraf, papanursya mkoryan sibur aninem mkobena, bape onta bero aninem na mkoren si.
25 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Farisi, ne, kawasa bebarbor mko, snar skaninem ma ben beyanan mko­ban sren bandisi, bape donsi kada sifo kuker fasyar ma rmomen. 26 Ne, snon farisi bepraf, mkoban sren bepon sek aninem ya dori resari, rarirya nari bandiri kako daksren.
27 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Fari­si, ne, kawasa bebarbor mko, snar mkomnis raris russauf kuker kamara bepyoper, ipyumra bandiri ro mamam, bape ro dori ifo kuker bemar kor ma buramek. 28 Rarirya kako mko, ro mamam snonkaku ro bandi mkonapes, bape ro mkodom na nafo kuker barbor ma sasar.
z9 Mkoroe, ne, befawinananem Refo Yahudi ma kawasa Fa­risi, ne, kawasa bebarbor mko, snar mkobawes aberpapor ro nabi-nabi ma mkofamankor kakop rusro snonkaku besren sya ma mkokofen: '° Rofyor nko kenem ro awar kpu nkobesi kada nari nkakso si ba ro mamun smun nabi sya. ;! Bape rarirya ido mankun mko bardi mkobe saksi, mboi mkobe kpu ro bemun nabi ansi. 11 Inja, mkofamfon sasar ro kpu mkobesi! 33 Ne, mko ikak, ne, ikak beknampu kpu byesi! Rariso nari mkoper man­kun mko re samamyai for bembrer ba? 3° Inja, mkomam, Aya yawan faro mko nabi-nabi, ma snon befawinananem ma befawi nananem Refo Yahudi: ono ro si nari mkomun si ma mkopai si ro aprop, ono wer nari mko prer si ro rum-rum ari mkobena ma mkobewayarn si ro mnu be mnu. 35 Insa mko kamar rik besba­wer ro snonkaku besasar ba, randak ro Habel snon benapes ani, isof ro Zakharia Berekhya mandabendi, mkomun ro fandu mob besren ma rokef farsa_rser. 36 yakofen faro mko: Kaku beri roi bebor nane kam nari syosbabo ine siso bebar na!"

Wos Refo: Matius 22,23

MATIUS 22, 23

Sasoser beba syadi 22:34-40
34 Fafisu snon Farisi sya simnaf, Yesus isisen wark snon Sadu­ki sya sisbasna, inja siryur 35 ma oso ro si, isoine snon befawi nananem Refo Yahudi, ifuken sas Yesus: 36 "Ne, Guru, sasoser rosaiso beba syadi ro sasoser Refo Yahudi?"
37 Yesus kyarem faroi: "Waswar Manseren, Allah bedi, kuker snembri besiper ma kuker rur bedi besiper ma kuker karkara bena besiper. 38 Ine sasoser bepon ma beba syadi. 39 Ma sasoser bebe­suru bemnis kuker sasoser bepon ani iso ine: Waswar min besi imnis waswar mankundaw. 40 Sasoser ansuine suiso bebeknam sasoser nakam ro Refo Yahudi ma syap nabi-nabi."


Yesus ma Daud sunayae su rariso 22:41-46
41 Fafisu snon Farisi ono sisya siryur, Yesus ifuken faro si, dobo: 42 "Rariso karkara mkobena ro Wairek? Mansei rumkun byedi rya?"
Sikofen faro I: "Daud rumkun byedi rya."
43 Yesus ikofen faro si: "Rofyor rarirya ido, snaro Daud iko­fen kuker sbayoi Rur ya ma dap ibe Manseren byedi, ro fafisu ikofen:
44 Manseren ikofen kwar faro Manseren yedi: kwainkada ro bar raku Yedi,
isof Yarir mbrob besi fa waref epen si.
45 Inja rofyor Daud dapibe Manseren byedi, rariso dapi be rumkun byedi wer?"
46 Snonkaku osoba kyarem faro I, ma randak ro ras ani snon­kaku osoba beri bemku fa befakfuken roi ono faro I.


Yesus ibri befawi nananem Refo Yahudi ma Farisisya 23:1-36

Ma Yesus ikofen faro kawasa bebor ma faro manfamyan 23 byesya, dobo: 2 "Befawinananem Refo Yahudi ma snon Farisi skain kwar ro karapesa Moses. 3 Inja mkoso ma mkobeu­ser roi bebor sfarkor faro mko, boi mkoso awer fararur sena, snar sfarkor na bape sifrur naba. 4 Sfes kamnam bemarbak, raimnai srir na ro kawasa sya erdai sena, bape mankunsi bardi
sakbyunekro naba. 5 Fararur sifrur nakam, simarisen monda insa snonkaku smam na; imnis raris kabrai nadi bebam ma syatu sena pusyom bekwan na; 6 simarisen skain ro mob bekaki ro munara ma ro barpon rum nadi; 7 simarisen sisma syom ro pasar ma si­marisen sor sibe Rabi. 8 Bape mko kada, sap awer mkobe Rabi; snar mkosma Rabi oser monda ma mko kam mkobe mambeka­naek. 9 Ma mkap awer mansei ryakaker be kma ro supswan ine, snar Kma oser monda faro mko, isoine Allah ro boiyaswa. '° Sap awer mko kako bemanfarkin, snar Manfarkin oser monda faro mko, isoine Wairek. 11 Mansei beba syadi ro fandu mko, ibye wer duf farmyan mko. 12 Ma mansei bekanow mankundi, nari byebepandun ma mansei berun mankundi, nari byebekanow.
13 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Fari­si, ne, kawasa bebarbor mko, snar mkosisen kedwai Babesasoser Boiyaswa ro barpon snonkaku. Snar mankun mko mkosun ba ma mko dadwarek bebesewar fa besun sya.
14 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Fa­risi, ne, kawasa bebarbor mko, snar mkoren kabom-kabom sya rum sena ma mkosisen wark mamam snonkaku kuker nadi be­kwan mkobena. Inja nari mkosmai samamyai bemarbak syadi.]
15 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Farisi, ne, kawasa bebarbor mko, snar mkokabor soren ma mko mbra­nuk sup, fa mkun snonkaku oser monda insa daksun ro agama mkobedi ma syun kwar, mkofrur ibe romawa for bembrerba, bebarbor syadi be suru ro mankun mko.
16 Mkoroe, ne, manfarkin bepraf, bekofen: Soar imnis raris Rum Ari Besren, soar ani dau roi oso ba; bape soar imnis raris brawen ro Rum Ari Besren, soar ani iyabek. 17 Ne, mko snonka­ku befawi royoba ma snonkaku bepraf, rosaiso bebefandun sya­di, brawen roba Rum Ari Besren befasren brawen ansi? 18 Soar imnis raris rokef farsarser, soar ani daw roi oso ba; bape soar imnis raris farsarser bero rokef ya, soar ani iyabek. 19 Ne, mko snonkaku bepraf, rosai bebefandun syadi, farsarser roba rokef farsarser befasren farsarser anna? 20 Inja mansei besowar imnis raris rokef farsarser syowar imnis raris rokef farsarser ma kako imnis raris roi bebor kam berir ro bori na. 21 Ma mansei besowar imnis raris Rum Ari Besren, syowar imnis raris Rum Ari Besren ma kako imnis raris i, bekain ro rum ani. 22 Ma mansei besowar imnis raris Boiyaswa, syowvar imnis raris karapesa Allah ma kako imnis raris I, bekain ro karapesa ani,
23 Mkoroe, ne, befawi nananem Refo Yahudi ma kawasa Fa­r isi, ne, kawasa bebarbor mko, snar rarwas bar bebesamfur ro marisan, acnpui ma konsap mkobak na, bape roi bebefandun

Wos Byak - Malay

1.
Baken
Badan/ Tubuh

Baken Yedi
Badanku/ Tubuhku
2.
Bru, Brukor
Kepala

Brumbri
Kepalamu
3.
Mka, Fananik
Wajah

Mkasi , Barponsi
Wajahnya
4.
Andar
Dahi

Andarsi
Dahinya
5.
Brukor,Brukorbey,Wondob,se
Batok/ Tempurung Kepala
6.
Buryam, Pik
Rambut
7.
Byor
Botak
8.
Burpum
Gombak(rambut pd. Puncak kepala)
9.
Nkeram,Knani, Knanikor
Telinga

Nkeram
Daun Telinga
10.
Kururu Kurudu
Tahi Telinga
11.
Mka Mgga
Mata
12.
Mkabey
Kelopak Mata
13.
Mkabur
Bulu Mata
14.
Mkaris
Kening Mata
15.
Mkaruy
Air Mata
16.
Snonikor
Hidung
17.
Snonimkir
Lubang hidung
18.
Mnor
Ingus
19
Fofer
Pipi
20.
Sbardip
Bagian luar mulut
21.
Sbadon , Sbaum
Bagian dalam mulut
22.
Sbardip
Bibir
23.
Imam , Sbsrupey bur
Kumis
24.
Wur
Dagu
25.
Wurbur
Jenggot
26.
Ramar
Lidah
27.
Sbadoryas, Insrom
Langit-langit mulut
28
Nakor
Gigi
29
Nawar
Geraham
30.
Rem, Insrom
Gusi
31.
Akuk
Otak
32.
Aroren
Kerongkongan
33.
Sasukor
Leher
34.
Arornmor, kbaren
Lekum/ Buah adam
35.
Awkor, Awur
Tengkuk
36.
Anderkor
Dada
37.
Sus
Susu(fem)
38.
Susmor, Suspamber
Putting susu
39.
Ansus, Sosfsus
Menghisap susu (menyusu )
40.
Susdur
Air susu
41.
Sasuz
Menyusui
42.
Darkor
Iga/ Tulang rusuk
43.
Ken
Paru-paru
44.
Barmor
Jantung
45.
Sasop
Perut
46.
Sasop kasun,Snewar.
Tali perut
47.
Pisen
Hati
48.
Pus
Empedu/ Lever
49.
Sasop
Limpa
50.
Sifrmor
Ginjal
51.
Sifr
Pinggang (sisi,samping)
52.
Snepum
Pusar
53.
Snepum
Tali pusar
54.
Dakor, Dosur
Punggung (belakang)
55.
Korsinan
Tulang punggung
56.
Erdai
Bahu / Pundak
57.

Tulang belikat (tl.bahu)
58.
Kodon
Pantat
59.
Ponkir
Dubur
60.
Kapu
Membuang air besar
61.
Kapui
Tahi / tinja
62.
Okub
Kentut
63.
Okub
Berkentut
64
Snarem
Berbau
65.
Kaper
Zakar (bt. Kemaluan lelaki)
66.

Kantong Zakar (kontol )
67.
Manek/ Poor
Pukas/ puki (kemaluan pr.)
68.
Ook
Hubungan kelamin
69.
Sampo
Kencing
70.
Sampo
Air kencing / air seni
71.
Wemin
Kaki
72.
Webam
Telapak kaki
73.
Wefasfis
Pergelangan kaki
74.
Wekuber
Tumit
75.
Wesop
Paha
76.
Wepur
Lutut
77.
Weparbab
Lipatan lutut
78.
Weyof
Betis
79.
Wepambok
Geras (bg. Depan betis )
80.
Bradoi
Tangan
81.
Bramin
Lengan
82.
Brabab
Ketiak
83.
Brapur
Siku
84.
Brafasfis
Pergelangan tangan
85.
Brabam
Telapak tangan,

brskuper
Genggaman / ketupat
86.

Rajah /garisan pada telapak tangan
87.
Brampin
Jari tangan
88.
Wempin
Jari kaki
89.
Brampin, wempin bey
Kuku
90.
Brampin sinan
Ibu jari
91.
Brampin bekur
Jari telunjuk
92.
Brampin fandu
Jari tengah
93.
Brampin fawru
Jari manis
94.
Brampin kanes
Jari kelingking
95.
Wempin sinan
Ibu jari kaki
96.
Wempin kanes
(Jari) kelingking kaki
97.
Koor
Tulang
98.
Riik
Darah
99.
Kraaf
Daging
100.
Wuker
Urat
101.
Kiif
Kulit
102
Bur baken
Bulu tangan
103
Domes
Keringat
104
Aninef
Ludah
105
Karoker arpyarek
Dahak
106
Mnai
Bernapas

Mnaisansyen
Bernapas dengan cepat-cepat
107.
An
Makan

Yanan
Saya makan

Wanan
Engkau makan

Danan
Ia (masc.) makan

Danan
Ia (fem ) makan
108
Biser
Lapar
109
Inem
Minum
110
Mbrow
Haus
111.
Pook, arbor
Puas / kenyang
112.
Arek
Menggigit
113
Oren
Menelan
114
Enef
Tidur

Enf ro rumya bandi,enf ro baar
Tidur di luar rumah
115
Mafu
Bermimpi
116
Mafu
Mimipi
117
Waser
Mengantuk
118
Kbok
Bagun ( dari tidur )
119

Bangkit berdiri (dari duduk)
120
Ores
Brediri
121
Mbran
Berjalan
122
Baker
Berbaring
123
Bakr Fadadas, Fadas
Terlentang
124
Abab, ob
Tertiarap
125
Kain, on
Duduk
126
Kon uper
Bersimpuh
127
Konsasor
Duduk bertumpuh kaki
128
Kankunem, kerwepur
Berjongkok
129
As ,asas
Berenang
130
Masi , masasi
Mandi
131
Masi
Memandikan
132
Wos kuku
Gagap / gagu (waktu bicara )
133
Mkarem
Suara
134
Karbaber
Parau
135
Mbrif
Tertawa
136
Mbrif
Menertawai
137
Kangs
Menagis
138
Kanes
Menangisi
139
Mbrif awum
Tersenyum
140
Syaser , mnai fafardor
Keliuh / mendesah (hosa)
141
Aninef
Meludah
142
Baworem
Muntah
143
Marbyas
Bersin
144
Ses , sases
Batuk
145
Karoker
Tersendak (mengkolak)
146
Marsyer
Tercekikan (waktu makan)
147
Marsyer
Serdawa (menyemburkan makanan)
148
Marsyer
Beserdawa (menyemburkan makanan)
149
Kamayow
Menguap
150
Ores , mobsba
Hamil
151
Kapar , aben ?
Lahir
152
Sarpa , sawob , sour kapar
Kakak (sarung kandungan)
153
Saper
Kembar
154
Kenem
Hidup
155
Maar , marmar
Mati
156
Emar
Mayat
157
Smosi
Cairan dari orang mati
158
Aibei
Peti mati / peti mayat
159
Erak , baek
Menguburkan
160
Ruus , kubir
Makam / kuburan
161
Muun
Membunuh
162
Byepari
Melikai
163
Paar
Luka
164
Kapruwan
Bekas luka / birat
165
Duuf
Sakit
166
Syur ,duuf, biis
Kesakitan /merasa sakit /sakit
167
Duufba , kmasew, prei
Sehat
168
Imui
Bisul
169
Biis
Sakit demam
170
Sneduf
Sakit perut
171
Saar, kapu
Mencret (sakit berak-berak)
172
Kapyow
Cacar
173
Byar
Bengkak
174
Mim
Gondok /gondong
175
Babara ,kaskado
Kaskado
176

Patek (frambusia)
177
A r m a r k e r
Kudis
178
Pado, repra
Lepra
179
Papikem
Rematik
180
Bis
Pilek /selesma
181
Bewaser
Rasa mengantuk /tak enak badan
182
Apaper
Lumpuh
183
Manis, ekkarfiba
Pincang
184
Awer, wosba
Bisu
185
………..
Tuli
186
Emamba , kekba
Buta
187
……..
Menutup mata
188
Mampambar ,……..
Juling (mata skeleng)
189
Pre
Sembuh
190
Rawan ,aryawin ,wundam
Obat
191
Snonkaku
Orang / manusia
192
Snonson
Nama
193
Snon ,man
Lelaki / pria
194
Bin
Perempuan / wanita
195
Snoman
Jantan
196
Bin
Betina
197
Snonkbor , kabor
Pemuda / pria muda
198
Binkbor ,insos
Perempuan muda
199
Mansar
Lelaki tua
200
Binsar
Perempuan tua
201
Kamam , yai , kma
Ayah /bapa
202
Awin
Ibu / mama
203
Mkun , romawa
Anak
204
Mkunrak , romawarak
Anak sulung
205
Mkun befes awek,romabefes kawek
Anak bungsu
206.
Kapirare , makwak
Bayi

Romawa mkun
Anak kecil
207.
Apus
Kakek
208.
Apum
Nenek
209.
Naek beba
Kakak lelaki

Srar beba
Kakak perempuan
210.
Beknik , bedar
Adik lelaki

Srar kasun
Adik perempuan
211.
Kpu
Cucu
212
Kmabeba
Kakak ayah / Fbo

Snabeba
Kakak ibu / Mbo
213
Mebin
Sdr . perempuan ayah /FK

Awin kasun
Sdr . perempuan ibu / MS
214
Naek srar
Sanak saudara
215
Swa (snon)
Suami
216
Swa (bin)
Isteri
217
Snon manibab , bati snon
Kawan / teman lelaki
218
Bin manibab , bati bin
Kawan / teman perempuan
219
Mandaman , dakam
Tamu
220
Mnu
Kampung
221
Yaf , ser, mnu
Dusun
222
Kadibar
Suku bangsa
223
Manwen , rofnom
Suangi /suanggi
224
Rur , dure
Roh
225
Sup faknik
Dunia gaib
226
Manseren
Tuhan / Illah
227
Karwar , amfyanir , sikob
Patung
228
Farfyar , faar
Ceritera
229
Sasar ,barbor
Dosa
230
Fafor ,befor
Tabu / terlarang / pemali
231
Moon
Imam
232
Moon
Tabib
233
Aidoran samsyom
Kuil (rumah pemujaan
234
Rum fananjur
Balai desa
235
Rum snon , rum kabor
Rumah lelaki
236
Rum bin , rum insos
Rumah wanita / keluarga
237
Mananwir
Kepala kampung
238
Mananwir kadibar
Kepala suku
239
Mambena sup (mnu)
Bangsawan
240
Mampon mnu
Tokoh kampung
241
Women
Budak
242
Rari
Adat istiadat
243
Manbarbor , snonmamun
Penjahat
244
Farmro………….
Menghukum
245
Bak , babyak
Denda
246
……….
Peminjam
247
Fadadwaren , fadwaren
Upacar / pesta setelah pemakaman
248
Sofuk ,sofakfuk
Menyunat /sunat
249
Syob nakor
Mengikir gigi
250
Buk ,farbuk ,fakawawin
Kawin
251
Fakawawin
Mengawinkan
252
Besisye
Bercerai
253
Ararem ,aram
Maskawin
254
Kapar
Melahirkan
255
…., wosbin ,raryaren
Berzinah
256
Sowerbru ,dober ?
Topeng
257
Sonker
Seruling
258
Sirel ,sandip ,nebi
Tifa
259
Raan , koyam
Kerang (bia)
260
……..
Kecapi mulut
261
Fyer
Menari
262
Dow , woor , dasdisen
Lagu / nyanyian
263
Sarber
Teka-teki
264
Sarbarber
Berteka-teki

Karkarem ,sarbarber
Menjawab -teka-teki
265
Fnak
Bermain
266
Mansawawin
Gasing
267
Fnak mansawawin
Bermain gasing
268
Fnak ,sper korkor
Berloncat /bermain gici

Oper kabrai ,mankawaiwai
Melompat tali
269
Fafor ,andander
Bergulat
270
Ruur ,aidoran ,aber
Rumah
271
abdares
Pondok
272
Ruum dokor
Bubungan rumah
273
Amfarfur
Mengatapi

Amfur ,os
Atap
274
Ayup
Kasau
275
Rumbrawer, rumbarpon,kaderen
Serambi
276
Kadway
Pintu
277
Kobkir
Jendela
278
Dopir , snur
Sudut
279

Tangga
280
Ek ,be rum
Naik ke rumah
281
Ansan , ansansyan
Dasar / lantai
282
Empen (ampor , ander ansui)
Dinding
283
Ampor
Gaba- gaba
284
Koob , afyadabek
Balok (penyangga tiang )
285
Adir , afyaker
Balok (penyangga lantai)
286
Sim
Kamar
287
Yar anenf
Tikar untuk tidur
288
Afyak
Bantal
289
Kadera , kamboi
Dipan
290
Aren
Loteng
291
Rokef ,rofek
Para-para (di atas tungku api)
292
Afsor
Tungku (api)
293
For ,apyam
Api
294
Frur for
Membuat api
295
Rub for, mbrer for, fasye
Memadami api
296
Wuf for , sofor
Meniupi api
297
Abrer
Padam
298
Pawe ,pay
Asap
299
Fafen
Abu
300
Aybyebek, aykun
Kayu bakar/ kayu api
301
Rumbab , akyobab
Kolong (di bawah rumah)
302
Baws rum, baws
Membangun /mendirikan (rumah)
303
Mkok
Merombak /merobohkan
304
Kobek , sray bey
Tempurung kelapa
305
Ben, posren ,sayer, ibir
Piring
306
Kimbon , roaninem, mok
Alat minum (mangkuk)
307
Ben
Piring batu
308
Ben brek
Piring kaleng/piring blek
309
Inoy , famaras
Pisau
310
Sumber ,robesar
Parang
311
Asyok
Sendok
312
Adwar , asyok beba
Entong /sendok besar
313
Amn war amn dup, amn roker
Bambu air
314
Kanau war,ubk war ser war
Mencedok air /menimba air
315
Aram, kawas
Keranjang
316
Rampu ,padamara ,robesna
Lampu
317
Amyas
Suluh (lobe)
318
Buruwa ,abay
Peti
319
Wuren
Belanga /pot untuk masak
320
Aresu,babawu,sampayan
Tempayan
321
Kankun,nanuker,famfnab
Memasak

Kunbeyew, anbeyew roamen
Memasak dalam bambu
322
Kanono ,suraren
Memanggang (dalam abu panas)
323
Frur ibir
Membuat pot (dari Tanah)
324
Kabnsu
Mengasar
325
Rap
Membakar

Maas
matang
326
Mentah
Peek
327
An ,anan, robeyan
Makanan
328
Fari , baryam
Bekal /makanan persediaan
329
Wei ,anfaran,ansarow
Sayuran
330
Kraf , manfnai kraf
Daging
331
Manfnai be kabnsu
Daging kering /daging asar
332
Ikan
In
333
Fas
Padi
334
Fas
Padi ladang
335
Fas
Beras
336
Fas
Nasi
337
Fas , baken
Batang padi
338
Fas mor
Bulir padi
339
Kron fas
Lumbung padi

Kron
Lumbung
340
Asri
Lesung
341
Akyuk
Alu-alu
342
Kuk fas
Menumbuk padi
343
Badey , aryas fas
Penampih padi /nyiru
344
Fas pis
Sekam padi
345
Rirem , is
Melindas /menggilas (gilingan)
379
Rorn kabray,swon kabray
Memintal tali
380
Kabray
Tali
381
Awaw , fespur
Membuat simpul
382
Mansrip, mandwam
dompet

Inokson
Noken kecil
383
Rorabi ,insif
Pedang (kalewang)
384
Sower asyower
Sarung pedang
385
Karuk , sofuk
Memotong
386
Boome
Tombak /lembing
387
Afyakfo , sinapan
Sumpitan

Amfyarun , amen
Pipa sumpitan
388
Wansney
Wansney
389
Maryay
Panah

Ikoy
Anak panah
390
Asyowr ikoy (maryay)
Sarung panah
391
Aday
Perisai
392
Paday
Bedil (senapang)
393
Uba
Bubuk peleru (racun pelor)
394
Padurumor
Peluru
395
Pame
Menembak
396
Kawere ,kapar
Gendongan

Karsafer
Kartapel
397
Aw mamun , fur mamun
Mengadakan perang
398
Mamun
Perang
399
Mbrob, snon mamun, snonmun.
Musuh
400
Beyawr ,bukor ,mansyobuk
Menyamun (memotong kepala )
401
Kapak ,ayar, mamun
Kubu /tempat pertahanan
402
Munpumba , kara paran
Kalah perang
403
Munkir , mannan paran
Menang perang
404
Women
Tahanan perang
405
Wawan, manwawan
Delegasi/ utusan
406
Farser, ansyom
Upeti
407
Frudo (an)
Bertani
408
adaf
Tongkat penggali
409
Bay der
Membuat lubang (menggali)
410
Asyuser, asyok
Sekop
411
Arirem, robesyey abris
Sabit rumput (babat)
412
inkin
Ani-ani (alat pemotong padi)
413
Akyakar, asyuser
Pacul/cangkul
414
Yaf fas
Sawah
415
Erak, afyefer
Pematang (bedeng)
416
Saruk, warebbayuk, warsornden
Irigasi, pengairan
417
Ayar
Pagar
418
Romor, dwer, rokaker mor
Bibit tanaman
419
Kekf mor
Menyebar beni tanaman
420
keere
Menanam
421
arfkupoy
Menebah/ mengirik atau menanam dengan kaki
422
Fas mor, fas buw
Bibit padi
423
Mbrai, ipar, inum
Masak/matang (tua)
424
Kamur, pek
Mentah (muda)
425
Ekdofen
Memotong (menuai)
426
Kum, pauk
Memetik
427
Kasera, katera
Jagung
428
Fas be surku
Padi liar
429
Abrur, arir
Kacang
430
Ampek, inkinem
Ketimun
431
Bakdi, baki
Labu
432
Amane
Tebu
433
Bawan
Bawang
434
Baki emarnden
Labu cina/labu manis
435
Pun, wubi
Ubi
436
Ransyo, ansyo
Petatas
437
Brim, ifen, japan
Talas/keladi
438
Basawe, simor
Kasbi, singkong
439
Marisan
Rica/ Cabe
440
Sray knam
Pohon kelapa
440
Sray bon
Buah kelapa





441
Wure, waren
Sukun
442
Naw, rampafen
Aren (pohon sageru)
443
Rofafor
(pohon) lontar
444
Adun, ansan
(Pohon) nipah
445
Mankun knam,kapok
(pohon) kapok/randu
445
Mandim, insrom, eben
(pohon) pandan
446
Away
Mangga
447
Nak-nak, sempedak
Cempedak
448
rambusan
Rambutan
449
Durian
Durian

Sirsak
Sirsak

Inasem, imyui
Jambu gora

Kayawas
Jambu geyawas

Dukem
Langsat

Namsok
Belimbing

Imbyef, mnef
Pisang

Arbeber
Pisang liar

Mankdai, ankrai, amfus
Jeruk

Ansniref
Nila

Kandefun
Kunyit (kuning)

Konsop
Halia (goraka/ginger)

Kabrai; wansam, wanerem
Rotan

Amn, doker
bambu

Amdui
Pucuk bamboo

Ai knam
Pohon/kayu

Sup
Hutan

Ek ai
Memanjat pohon

Kar ai
Menebang pohon

Mkan
Kapak

Rork, roker
Dahan

Snaw
Ranting, carang

Dui, kadwor, bidwom
Pucuk/pucuk pohon

Rares
Akar

Kabrai
Tali

Raam
Daun

Ram berwai, berwu
Daun gugur

Aikef
Kulit pohon

Bork, boker
Duri

Papoi
Getah

Kesi
Damar

Kesi knam, ai kesi
Pohon damar




Pampen, smurem


Bon


Marem


Kif, kef, aibonkef


Suf kif, pumber, suf


Mo


Kraf mo


Fun, yof


Maniy


Romg, rumek


Ador, apikawo


Mankworem, mandwar, mangapyem


Abris


Ampyampyumber


Ajukem


Rofanfan, aiwan


Mkun: (randip, rofan)


Fan, rofamfan


Purai


Wesmar layam, kasuari


Wempin bey, sonker


Wepar bey


Sus rofanfan


Snonipoy


Swapoy, swadonpoy


Sos


Braper, prer


Bur


Rob


Narem


Pnor


Kapar pnor


Obepen


Kbos


Randip befan, ben befan


Ben mnu


Fan randip. Padwa randip


Randip sup, randip berafe


Nor


Neknek


Karbau


Sapi


Wur kor


Kuda


Inis, nis


Rusa


Knapos, knapur


Makey, rofan, naaf


Ob


Mau, naw, pus, kabaw


Nyaw


Rambaw


Manaf


Ruuk, jon


Manswar


Mandun


Manwawa


Mankoko, mansanken snoman


Mankoko, masanken bib


Mankoko, mansanken berasrbemas


Bebe


Mankainaben


Manyowri


Mansyonsi


Manesu, manfrefre


Manwamber


Mansorom, manpawa


Mankankan


Manbibi


Man


Mansowsow


Mankwai, paniki


Rusa


Rambab sop


Kapay


Ruk


Samnaf


Denem, barwey


Barasu


Susem


Mun in


Paw, sarfer




Seser in, saw in, pinyan


Sanai


Sanai


Jara


Iin, in


Romun, kasem


Arndai, baab


Sakon


Adof, Kadof


Wuk


Farmus, farmasmus


Wuk


Indenes


Wuk ray, wuknaf


Bumbum


Mankinswar


Ran


Randamak, rankamfnar


Mbriber


Kundaker


Raprap, rosarek


Ampop, apop


Kum


Arfai, adam, karom


Mankampam


Birmur


Sapa, kope


Anir, bifi


Papanur


Ikak


Andik rares


Rofasfos


Wepoy


Inawis, apesum


Apisyon, sapikyon, sopkyu


Ansyawek, asyawek


Kawen, kamos


Kamyuwe, mankaprba


Raame, koyam


Biror, mankainum


Mankonbimrap







Sodofa, worek, mankooder


Worek


Mankamfnar inkanfnar


Arabek, kasip, mambar


Wonkor


Wawe


Mankobimbrap


Nanki


Soroka


Or


Or imar, parndin


Paek


Paek oser


Paek imar, parndim


Mak


Oridek


Paeki dek, paek pyisi


Orisun


Paekisun


Sup


Waar


Mekem, reep myun (imyun)